ΟΙ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ :

Σκοπός του Συλλόγου

Η φωτογραφία μου
Παράδοση είναι ...τo μελωδικό νανούρισμα της μάνας, οι θρύλοι του παππού ,τα κάλαντα, τα χελιδονίσματα, οι μαντινάδες,τα έθιμα ,οι χοροί και οι σκοποί που μας συντρόφευαν σε κάθε χαρά ,οι ενδυμασίες ,τα κεντήματα ,τα δίστιχα, τα παιχνίδια και όσα άλλα είναι μέρος της ζωής του τόπου μας. Κρατήστε περήφανα στις καρδιές σας ,αλώβητο αυτό το θησαυρό και παραδώστε τον στις επόμενες γενιές! Έτσι θα ακούμε τους παλμούς του τόπου μας ολοζώντανα και δεν θα σβήσει τίποτε στη χοάνη της παγκοσμιοποίησης! Η επίσημη ίδρυση του συλλόγου μας ως ανεξάρτητο σωματείο έγινε το 1998 με κύριο σκοπό και στόχο τη διατήρηση και τη διάδοση των χορών, των τραγουδιών και των παραδόσεων της Κέρκυρας και της υπόλοιπης Ελλάδας, καθώς επίσης και την προσέγγιση της νεολαίας απομακρύνοντάς την από τους κινδύνους της εποχής μας.

Φτιάχνω σαπούνι με ελαιόλαδο


Λοιπόν, για το σαπουνάκι, υπάρχουν δύο κύριες μέθοδοι παρασκευής:
Η μία είναι θερμή μέθοδος, αυτή που φτιάχνανε οι γιαγιάδες με ποτάσα.
Η θερμή μέθοδος επειδή ανεβάζει μεγάλες θερμοκρασίες κι επειδή μ’ αυτόν τον τρόπο το λαδάκι χάνει όποια ιδιότητα έχει, δεν ενδείκνυται για το σήμερα.

Σήμερα, η επιστήμη μας έχει διδάξει την εξής μέθοδο:
Την λεγόμενη ψυχρή όπου οι θερμοκρασίες δε ξεπερνούν τους 40οC με αποτέλεσμα το λάδι να διατηρεί κάθε του ιδιότητα και την απολαμβάνει το σώμα μας σε μορφή ενυδάτωσης, καθαριότητας και χίλιων δυο άλλων πραγμάτων. Αυτή την μέθοδο θα κοιτάξουμε σήμερα να αναλύσουμε. Θα την πούμε συνοπτικά, χωριάτικα, να την καταλάβουμε όλοι – είναι πολύ απλή – κι ο καθένας μπορεί να φτιάχνει στο σπίτι το σαπούνι για να καλύπτει τις ανάγκες της οικογένειάς του χωρίς να φοβάται ότι πρόκειται κάτι να πάθει εξαιτίας κάποιου πρόσθετου χημικού.
Οξύ + Βάση = Άλας
Το σαπούνι είναι το άλας στην ουσία. Ενώ πολλοί πιστεύουν πως το οξύ είναι η καυστική σόδα, δεν είναι. Το οξύ είναι το λάδι, σ’ αυτή την περίπτωση, και η βάση είναι η καυστική σόδα.
Πολλοί, που φτιάχνουν σαπούνια, λαχταρίζουν τον κόσμο ότι πρόκειται να πάθουν κακό, ότι είναι κάτι φοβερά επικίνδυνο η καυστική σόδα αλλά στην ουσία είναι ένα παιχνιδάκι. Το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι να χρησιμοποιούμε γυαλιά εργασίας  και  γάντια.
Μπορούμε παράλληλα εάν μας πιτσιλίσει λίγο απ’ το μίγμα μας κατά την ετοιμασία του, να έχουμε λίγο ξίδι δίπλα μας κι εκεί που θα πέσει να ρίξουμε λίγο ξιδάκι το οποίο θα εξουδετερώσει την καυστικότητα που θα δημιουργηθεί επάνω στο δέρμα μας.
Λοιπόν, τα γυαλιά πάντως να ξέρετε ότι είναι απαραίτητα για τα ανακατέματα κ.λπ., για να προστατέψουμε μια πιτσιλιά στο μάτι που μπορεί να αποβεί επικίνδυνη.
Βάζουμε λοιπόν τα γαντάκια μας και τα γυαλιά μας.
Η θερμή μέθοδος, η παλιά, γινότανε με μονάδες μετρήσεως στο περίπου. Δηλαδή: μία κούπα του τσαγιού –η οποία κούπα του τσαγιού η δικιά μου μπορεί να είναι τόση κι η δικιά σου να ’ναι τόση. Γι’ αυτό σταυρώνανε παλιά οι γυναίκες το καζάνι που βράζανε το λάδι και λέγανε : «κοτρόνα να γενεί». Δηλαδή επικαλούνταν κάποια θεία, δεν ξέρω, κάποια ανώτερη δύναμη προκειμένου να πετύχει το σαπούνι το οποίο και πολλές φορές δεν πετύχαινε.
Ή η ποτάσα που βάζανε ήτανε πολύ περισσότερη απ’ το κανονικό με αποτέλεσμα το δέρμα τους να κατακοκκινίζει ,ειδικά στους πιο ευαίσθητους, ή να ήτανε το σαπούνι πολύ πολύ κακής ποιότητας και τέλος πάντων, δεν είχε τις ιδιότητες με αυτό που θα φτιάξουμε σήμερα και λέγεται τύπου Καστίλης.
Συνηθίζουμε αυτό να το λέμε παραδοσιακό παρόλ’ αυτά δεν είναι παραδοσιακά ελληνικό, οι Καστιλιάνοι πρώτοι εφηύραν τη μέθοδο αυτή. Βρέθηκε ότι το σαπουνάκι αυτό είναι υπέροχο, το βουτήξαμε κι εμείς όπως κάνουν κι αυτοί με τη φέτα μας ή με τις ελιές μας ή με το ούζο, δεν ξέρω ’γω τι άλλο, και το λέμε κι εμείς παραδοσιακό. Το αποτέλεσμα είναι ένα άσπρο σαπουνάκι, το οποίο όταν ωριμάσει έχει ένα ουδέτερο pH και προσφέρει στο σώμα μας απίστευτα οφέλη.
Ξεκινάμε:
Μιλάμε για  βάρος, με χιλιόγραμμα, δε μιλάμε με ml, να μη μπλέξουμε τα πράγματα..
Ακούμε και σημειώνουμε:
1 κιλό λάδι
1.000 γραμ. λαδιού για να γίνουν σαπούνι πρέπει να ενωθούν με 138 γραμ.καυστική σόδα. Η καυστική σόδα πρέπει να έχει μεγάλη καθαρότητα, να μην είναι αυτή που πουλάνε οποιοιδήποτε για οτιδήποτε.
Έχω ακούσει ότι πολλοί χρησιμοποιούν, τους δίνουνε σόδα πλυσίματος, άλλοι τους δίνουνε σόδα φαγητού… προσπαθούν να φτιάξουνε σαπούνι και βγαίνει ένα πράγμα… δεν ξέρω πως να το ονομάσω…
Θέλουμε να ζητήσουμε καυστική σόδα· της οποίας ο χημικός της τύπος είναι NaOH. Αυτή είναι η σόδα που θέλουμε και να είναι καθαρότητας μεγάλης. Εάν πάμε σ’ ένα σιδηροπωλείο εύκολα θα τη βρούμε, έχει γύρω στα 3 με 3,5 ευρώ το ένα κιλό. Άρα για 1.000 γραμ. λαδιού θα χρειαστούμε 138 γραμ.καυστική σόδα προκειμένου να σαπωνοποιηθούν πλήρως τα έλαιά μας.
Ακούστε τώρα αυτό: θέλουμε να μείνει λίγο λάδι παραπάνω που δεν θα σαπωνοποιηθεί., για να έχουμε περισσότερες ευεργετικές ιδιότητες στο δέρμα μας. Άρα θέλουμε να έχουμε λίγο περισσότερο λάδι. Γι’ αυτό κάνουμε τη λεγόμενη υπερλίπανση: βάζουμε 1.000 γραμμάρια λαδιού αλλά κατεβάζουμε τα γραμμάρια της καυστικής σόδας από 138 που χρειάζονται για την πλήρη σαπωνοποίηση στα 130 για να μείνει μια ποσότητα λαδιού μέσα που δε θα σαπωνοποιηθεί. Αυτό το σαπουνάκι που μένει είναι το λεγόμενο σαπούνι από υπερλίπανση και είναι ό,τι καλύτερο μπορούμε να παράξουμε για τον εαυτό μας, για το παιδί μας, για τη μάνα μας, για όλον τον κοσμάκη.
Ο τύπος λοιπόν είναι: 1.000 γραμ. λαδιού, 130 γραμ. καυστική σόδα και 300 γραμ. νερού. Αυτό θα κάνουμε τώρα.
Στη συγκεκριμένη μας συνταγή, τη σημερινή, έχουμε βάλει περσινό λαδάκι. Γιατί περσινό; Γιατί το φετινό επειδή δεν έχει οξέα δεν έχει στην πραγματικότητα οξύ και θα κάνει να ωριμάσει και να γίνει το pH του ουδέτερο πάνω από 6 μήνες ίσως και 1 χρόνο. Όσο περισσότερα οξέα έχει το λάδι τόσο πιο εύκολα γίνεται η σαπωνοποίηση και θα χρειαστεί για να ωριμάσει 1 ½ με 2 μήνες το πολύ. Μετά από 2 μήνες είμαστε έτοιμοι να πλυθούμε με το σαπούνι αυτό.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση έχουμε ζυγίσει 5 κιλά λαδιού. Θα χρειαστούμε 130 x 5, 650γραμ. σόδας. Θέλουμε να μας βάλετε εδώ μέσα 650 γραμ. καυστική σόδα.
Για να ’μαστε σίγουροι ότι το αποτέλεσμά μας θα είναι πολύ καλό, δεν είναι τίποτα να διαθέσουμε λίγα χρήματα για να πάρουμε τα οργανάκια που χρειάζεται. Δηλ. η ηλεκτρονική αυτή ζυγαριά δεν ξεγελάει με τίποτα. Η παλάντζα, ακόμα κι αυτό που είπε ο Θόδωρος, δεν λέγεται ακριβείας. Άρα διαθέτουμε 50 ευρώ να έχουμε απόκλιση 1 γραμμάριο στα 5 κιλά. Επίσης για το θερμόμετρο μη διστάσετε να ξοδέψετε λίγα χρήματα για να πάρετε ένα θερμόμετρο laser που μετράει από μακριά τις θερμοκρασίες επιφάνειας. Τα θερμόμετρα που χρησιμοποιούμε και βάζουμε μέσα στα κοτόπουλα για να δούμε πόση θερμοκρασία αναπτύσσουν εσωτερικά πέφτουν έξω. Αυτό δεν πέφτει έξω. Θα δείτε στη συνέχεια πώς γίνεται η μέτρηση της θερμοκρασίας για να έχουμε μια καλή μέτρηση.
Λοιπόν, έχουμε βάλει 650 γραμ. καυστική σόδα. Για κάθε κιλό λαδιού χρειαζόταν και 300 γραμ. νερού. Τι νερό; Δε θέλουμε νερό βρύσης που έχει χλώριο· θέλουμε ή νερό βρόχινο, που είναι το καλύτερο, ή απεσταγμένο, αυτό που παίρνουν επίσης για το σιδέρωμα.
Λοιπόν, θέλουμε να ζυγίσουμε,σε ένα δοχείο καθαρό να βάλουμε 1 ½ λίτρο. Λοιπόν, επαναλαμβάνω ανά κιλό λαδιού θα χρειαστούμε 300 γραμ. νερό.
ΔΕΝ ΜΕΤΡΑΜΕ ΣΕ ML. Για τα 5 κιλά λαδιού πόσα κιλά θέλουμε; 1 ½ κιλό νερό, 1.500 γραμ. νερού. Μπορούμε να βάλουμε και παραπάνω λίγο. Δε θέλουμε, θα εξηγήσουμε τους λόγους αργότερα. Λοιπόν, μη βάλεις νερό μέσα… από τι είναι αυτό; Από κρασί; Θα φτιάξουμε το μεθυσμένο σαπούνι σήμερα εμείς. Κατά τη στιγμή που θα γίνεται η διεργασία της καυστικής σόδας πρέπει να προσέχουμε να μην αναπνέουμε τις αναθυμιάσεις. Θα ήταν πολύ καλό να μην το αποφεύγουμε.
Όπως είναι Νίκο αυτό, πάρε τη φύρα, το απόβαρο, εκεί, μηδένισέ το, ωραία και βάζουμε 1.500 γραμ. Λογικά θα γεμίσει το μπουκάλι.
Αποφεύγουμε λοιπόν να έχουμε το κεφάλι μας πάνω από το μίγμα της σόδας με το νερό γιατί δεν είναι ότι καλύτερο για τα πνευμόνια μας.
Ερώτηση: Είναι καλύτερα να είμαστε σε κλειστό χώρο ή σε ανοιχτό;
Κώστας: Καλύτερα σε ανοιχτό χώρο. Όταν ενώνεται η σόδα με το νερό παράγεται, γίνεται μία εξώθερμη αντίδραση και ανεβαίνει η θερμοκρασία μέχρι 80ο C. Δεν παθαίνουμε τίποτα εάν δεν έχουμε το κεφάλι μας πάνω από την καυστική σόδα. Αν είμαστε έξω είναι ακόμα καλύτερα, έτσι; Δεν είναι βέβαια κάτι το φοβερά επικίνδυνο. Ωραία, εδώ έχουμε 1,5 κιλό νερό τώρα. Νίκο, άδειασέ μου τον κουβά αυτόν. Θα αρχίσουμε τη διαδικασία στης σόδας. Όταν πρόκειται να ενώσουμε τη σόδα τη λιωμένη στο νερό με το λάδι πρέπει να έχουμε θερμοκρασίες από 35ο μέχρι 45οC. ούτε λιγότερο ούτε περισσότερο, δεν θα γίνει σωστό το σαπούνι μας. Σήμερα θα κοιτάξουμε και τα δύο υλικά μας και το λάδι και τη λιωμένη σόδα στο νερό να έχουν 40ο C·  δεν πρέπει να έχουν διαφορετική θερμοκρασία γιατί δεν θα πετύχει το σαπούνι μας όπως πρέπει να πετύχει. Παίρνουμε λοιπόν ένα άδειο δοχείο, βάζουμε μέσα το νερό το απεσταγμένο ή ακόμα καλύτερα το βρόχινο…
Ερώτηση: επηρεάζει το υλικό του δοχείου, δηλαδή να είναι πλαστικό…
Κώστας: έχουμε μία πολύ καλή ερώτηση. Πρέπει να είναι χοντρό το πλαστικό ούτως ώστε να αντέχει σε θερμοκρασία 80οC.
Από το κοινό: ναι, αλλά όταν ζεσταίνεται δεν περνάει από το πλαστικό ενός….
Κώστας: πολύ καλή ερώτηση επίσης, το πλαστικό αυτό είναι κατάλληλο για τρόφιμα.
Από το κοινό: ναι, αλλά, τα τρόφιμα δεν έχουν τόσες θερμοκρασίες.
Κώστας: όχι για 80οC αντέχει  μια χαρά· οι προδιαγραφές του συγκεκριμένου υλικού αντέχουν για 140οC . Από εκεί και πάνω αρχίζουν οι διασπάσεις, οπότε δε το θέλω.
Από το κοινό: αν έχεις ένα μεταλλικό;
Κώστας: Προσέξτε να δείτε τι γίνεται με τα μεταλλικά·  εάν είναι αλουμινένιο θα λιώσει το αλουμίνιο σαν το κεράκι. Ακόμα καλύτερα είναι να έχουμε ανοξείδωτα σκεύη. Αυτό εδώ το καζανάκι είναι ανοξείδωτο. Αυτό όπου θα μπει μέσα το μίγμα. Ένα inox σκεύος σου κάνει μια χαρά. Εδώ θα ρίξουμε τα υγρά μας.Φέρε μου μία κουτάλα Νίκο. Για τις κυρίες πιστεύω ότι η παρασκευή σαπουνιού είναι μία απόλαυση. Έχει απόλυτη σχέση με τη μαγειρική, αν βέβαια στην κυρία αρέσει η μαγειρική, θα της αρέσει και το σαπούνι. Ξέρω κυρίες που δεν τους αρέσει η μαγειρική, ειλικρινά. Χρησιμοποιούμε σχεδόν τα ίδια σκεύη με τη μαγειρική και πολλές φορές χρησιμοποιούμε και ίδια υλικά μ’ αυτά της μαγειρικής. Οι πρώτες μας ύλες, δηλαδή κανέλα, κουρκουμάς, δεντρολίβανο, δάφνη, διάφορα πραγματάκια που χρησιμοποιούμε για να τρώμε. Για φαγητό είναι και το σαπούνι, ταΐζεις το δέρμα σου με αυτό, που σημαίνει ότι πρέπει να έχεις αγνά υλικά άριστης ποιότητας, όχι β΄ αφού το φτιάχνεις μόνος σου, να είναι ό,τι καλύτερο γίνεται. Αν έρθετε στο εργαστήρι καμιά μέρα, που θα χαρώ πολύ να σας δω εκεί, θα μοσχοβολήσει ο τόπος πολίτικη κουζίνα.
Από το κοινό: τώρα τα μπαχαρικά…
Κώστας: ναι, τα μπαχάρια… είναι απίθανα… ακόμα και η σοκολάτα που βάζουμε σε μερικά σαπούνια, μοσχοβολάει ο τόπος από αυτά τα υλικά…

Ξεκινάμε λοιπόν τη διαδικασία παρασκευής της καυστικής σόδας βάζοντας μικροποσότητες. Δεν χρειάζεται να βάζουμε όλη τη σόδα μαζί, τη βάζουμε λίγο-λίγο κι αρχίζουμε κι ανακατεύουμε.
Ερώτησητο νερό στο μεταξύ είναι σε θερμοκρασία δωματίου;
Κώστας: το νερό δεν μας νοιάζει ότι και να ’ναι·  και παγάκια να έχεις βάλει μέσα εδώ θ’ ανεβάσουν θερμοκρασία από 60ο μέχρι 80οC. Αυτό είναι σίγουρο. Η σόδα κάνει την αντίδρασή της με το νερό και γίνεται η εξώθερμη αντίδραση κι έχουμε θερμοκρασία άφθονη.
Θέλουμε η τελική θερμοκρασία πριν αρχίσουμε να ενώνουμε τη βάση με το οξύ να είναι 40ο και στα δύο.
Όταν πρόκειται να ενωθούν και τα δύο τα υλικά πρέπει να έχουν 40ο. και η ένωση γίνεται σταδιακά·  δεν γίνεται απότομα.
Ερώτηση: 38 βαθμοί δεν είναι καλοί;
Κώστας: και οι 38 είναι καλοί. Μια χαρά είναι από 35 μέχρι 45 είναι αρκετές θερμοκρασίες για να γίνει σαπωνοποίηση.
Ερώτησηκαλύτερη θερμοκρασία κατά τη γνώμη σας ποια είναι;
Κώστας: πρόσεξε να δεις εδώ, επειδή μου κάνεις ερωτήσεις παγίδες
Ο ίδιος από το κοινό: όχι, δεν υπάρχει παγίδα…
Κώστας: το καλοκαίρι πάμε στις υψηλές 45ο τις θέλουμε, τον Αύγουστο αν κάνουμε σαπούνι, 45ο το λάδι 45ο κι η σόδα. Τώρα το χειμώνα κατεβαίνουμε πιο χαμηλά, στους 40ο ή και 38ο που είπες εσύ. Δηλαδή όσο πιο κρύος είναι ο καιρός τόσο πιο χαμηλή θερμοκρασία κοιτάμε να έχουνε τα υλικά που πρόκειται να αναμιχθούν.
Από το κοινό: Αυτό δεν το μετράμε … θερμοκρασία, γιατί η θερμοκρασία…
Κώστας: έχει πολύ θερμοκρασία, να κάνουμε μία μέτρηση εδώ…. Ήδη αυτό έχει αρχίσει και έχει ανεβάσει θερμοκρασία 56,8ο· δε θέλουμε τέτοια θερμοκρασία όταν πρόκειται να ριχτούν τα λάδια, θέλουμε κι αυτό να είναι 40ο· άρα όταν πέσει όλη η σόδα μέσα θα πρέπει να το βγάλουμε έξω για να κρυώσει και να πέσει στους 40ο
Από το κοινό: άρα πρέπει να έχουμε ένα θερμομετράκι…
Κώστας: οπωσδήποτε κι ένα θερμομετράκι ακριβείας, όχι στο περίπου, να πιάσουμε το παιδί για να δούμε αν έχει πυρετό· γιατί δεν θα γενεί, εκεί είναι το άσχημο. Μπορεί να γκανιάσει. Εμείς οι Έλληνες είμαστε στο περίπου και στο τάχα και στο δήθεν·  αν όμως θέλουμε να κάνουμε κάτι καλό θα φροντίσουμε να το κάνουμε όπως πρέπει να γίνει. Θα παίξουμε με το γραμμάριο, με τη γραμμή θερμοκρασίας, θα παίξουμε με όλα. Πρέπει να σταματήσουμε το ελληνικό να κάνουμε κι εμείς κάτι να βγούμε μπροστά, πρέπει να σταματήσουμε να επικαλούμαστε τους αρχαίους μας προγόνους και να κάνουμε κάτι εμείς να αποκτήσουμε τη δόξα που είχαν κι εκείνοι. Όχι βέβαια φτιάχνοντας σαπούνι, γενικά μιλώντας, κάναμε μια παρένθεση.
Έτσι, κάνανε σωστά τις δουλειές τους και καταφέρανε να επιβιώσουνε μέσα από συνθήκες και καιρούς πολύ χαλεπούς.
Από το κοινό: η μάνα μου όταν έπηζε γιαούρτι δεν έβαζε μέσα δάχτυλο που έβαζαν μέσα για τις θερμοκρασίες…
Κώστας: αυτά να τα πεις στον Αντώνη που γελάει.
Ο ίδιος απ’ το κοινό: έκανε το χέρι της έτσι και μόλις καταλάβαινε τη θερμοκρασία από την πείρα της όχι ότι είχε θερμόμετρο στο χέρι. Τατ …
Άλλος απ’ το κοινό: … που το χέρι του ήταν πιο λεπτό ενδεχομένως τι θερμοκρασία καταλάβαινε;
Ερώτησηη οξύτητα παίζει ρόλο; Η οξύτητα του λαδιού παίζει ρόλο;
Κώστας: μεγάλο ρόλο· όση μεγαλύτερη οξύτητα έχει το λάδι μας τόσο πιο καλό θα βγει το σαπούνι.
Από το κοινό: γενικά είναι καλύτερο να χρησιμοποιούμε παλιό.
Κώστας: είναι καλύτερο λοιπόν να έχουμε ένα λάδι 10 ετών για να κάνουμε σαπούνι· το φετινό λάδι θα βγάλει σαπούνι θα είναι εξαιρετικής ποιότητας επίσης αλλά θα πρέπει να περιμένουμε την ωρίμανση 6 μήνες μ’ ένα χρόνο για να πέσει το pH στα επίπεδα που θέλουμε. Να είναι ουδέτερο. Για να είναι ουδέτερο το pHγια το ανθρώπινο σώμα, πρέπει να είναι γύρω στα 7,2 για να είναι κατάλληλο για το δέρμα.
ΕρώτησηΤο pH στο σαπούνι πώς το μετράς;
Κώστας: υπάρχουν pHμετρικές λωρίδες που πωλούνται σε φαρμακεία ή σε διάφορα εργαστήρια πάμφθηνες. Υγραίνεις λίγο την άκρη ενός σαπουνιού, βάζεις την ταινία επάνω και ανάλογα με την χρωματική ένδειξη σου δείχνει πού βρίσκεται το pH. Είναι πολύ φτηνές και μπορείτε να το κάνετε όλοι αυτό για να είστε σίγουροι για το προϊόν σας. Μία ,πιο πρακτική, δοκιμασία του σαπουνιού είναι η γλώσσα. Εάν γλείψουμε την άκρη του σαπουνιού και σε τινάζει, όπως σε τινάζουν οι μπαταρίες, το σαπούνι δεν έχει γίνει ακόμα. Πρέπει να περιμένει κι άλλο να γίνει το pH του ουδέτερο, πρέπει να περιμένουμε. 
Από το κοινό: δηλαδή το λάδι όσο πιο παλιό είναι, τόσο το καλύτερο.
Κώστας: Όσο πιο παλιό τόσο καλύτερο. Αν έχει κάποιος 10 χρονών λάδι το αγοράζω εγώ παιδιά και σε καλή τιμή. Έχεις τέτοιο πράγμα;
Από το κοινό: μα το φετινό θα το φάμε, δεν θα το…
Κώστας: το φετινό θα το φάμε. Και μια και μιλάμε για λάδι, το φετινό το λάδι δεν ξεκινάμε να το τρώμε τη στιγμή που βγαίνει απ’ το λιτρουβιό, πρέπει να το αφήσουμε 2 μήνες να κάτσουνε τα βαριά, αλλά με τη βιασύνη μας το βουτάμε με την κουτάλα και του δίνουμε και καταλαβαίνει.
Ερώτηση: Κατά τη γνώμη σας το σαπούνι αυτό που θα φτιάξεις το καλοκαίρι είναι σωστό να το αφήσεις στον ήλιο για ένα μήνα;
Κώστας: όχι, οι συνθήκες συντήρησης διατήρησης του μίγματος θα τις πούμε. Δεν θέλει καν αέρα. Θέλει να το σκεπάσουμε, θέλει ειδική φροντίδα. Το σαπούνι αφορά ανθρώπινη χρήση και πρέπει να τηρήσουμε τις διαδικασίες όπως πρέπει. Κάθε σαπούνι που βγάζουμε εμείς το θεωρούμε σαν παιδί μας, δηλαδή σαν ζωντανό πράγμα…
ΕρώτησηΗ καλύτερη εποχή παραγωγής σαπουνιού ποια είναι;
 Κώστας: είναι η άνοιξη και το φθινόπωρο. Πολλοί ισχυρίζονται ότι είναι ο χειμώνας, διαφωνώ κάθετα και το καλοκαίρι έτσι κι έτσι. Όποτε θελήσεις να φτιάξεις σαπούνι θα το φτιάξεις, αλλά θα προσέξεις λίγο τις συνθήκες. Εμείς μιλάμε τώρα γενικά για να φτιάξει κάποιος ένα σαπούνι και να είναι ασφαλής να πλυθεί μ’ αυτό. Τα βασικά αυτά πράγματα που λέμε σήμερα κάνουν για όλες τις εποχές, μη σας νοιάζει.
Από το κοινό: η υγρασία παίζει ρόλο;
Κώστας: ναι, παίζει μεγάλο ρόλο. Δηλαδή, αν έχουμε πολύ μεγάλη υγρασία η ωρίμανση του σαπουνιού θα καθυστερήσει. Γι’ αυτό σ’ ένα εργαστήριο επαγγελματικό θα δείτε μέσα και υγρασιόμετρο. Και θα δείτε και αφυγραντήρες. Αν έχουμε μεγάλη υγρασία βάζουμε τον αφυγραντήρα μας και δουλεύει και τη φέρνει την υγρασία σε επιτρεπτά επίπεδα. Η περιοχή μας, καλά να την έχει ο θεούλης, έχει υγρασίες πολλές φορές 100%. Λοιπόν, αυτό θα το βγάλουμε έξω τώρα, έχει ανέβει η θερμοκρασία, να σας πω αμέσως,  71,8οC. !!
Ερώτηση: 1 κιλό λαδιού πόσο σαπούνι κάνει;
Κώστας1 κιλό λαδιού μας δίνει 12 σαπούνια των 125 γραμμαρίων, υπολόγισέ τα.
12 σαπούνια, 1.350 γραμ. σαπουνιού. Γιατί εκτός από το λάδι είναι κι η σόδα είναι και το νερό
Από το κοινό: Και με ποια υγρασία είναι καλά;
Κώστας: 50 είναι καλά. Δεν θέλεις ούτε αφυγραντήρες ούτε τίποτα.
Από το κοινό: Εάν είναι κάτω από 50;
Κώστας: όσο πιο κάτω τόσο το καλύτερο
Ερώτησηείναι η ερώτηση αν είναι να βάλουμε μυρωδικά ποια είναι η διαδικασία και σε ποια φάση τα βάζουμε;
Κώστας: είναι ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο, θα τα πούμε στη φάση της σαπωνοποίησης εκείνης που μπαίνουν τα μυρωδικά, αιθέρια έλαια κ.λπ, αλλά θέλει μεγάλη προσοχή, ανάλογα με το τι θέλεις να βάλεις. Δηλαδή αν θέλεις να φτιάξεις ένα σαπούνι με μέλι και γάλα, είναι πολύ πιθανό να χάσεις την παραγωγή σου και να μην έχεις τι να κάνεις μετά. Το μέλι το σκληραίνει το σαπούνι, δεν μπορείς να το βάλεις σε καλούπι, δεν μπορείς να κάνεις τίποτα μετά. Εάν βάλεις γάλα θα χάσει ότι ιδιότητα έχει, αν δε το έχεις βάλει πριν στην κατάψυξη, να έχει γίνει παγάκια και να το βάλεις στη διαδικασία, να γίνει η θερμοκρασία του τόσο ομαλή όσο πρέπει.
Ερώτηση: Αιθέρια έλαια;
Κώστας: Αιθέρια έλαια επίσης κρύβουν κινδύνους για τους διάφορους τύπους σώματος. Π.χ. αιθέριο έλαιο λεμονιού μπορεί να κάνεις ένα μπάνιο μ’ ένα τέτοιο σαπούνι που έχει αιθέριο έλαιο λεμονιού και να βγεις έξω και να γεμίσεις πανάδες που δε θα σου ξαναβγούν ποτέ στη ζωή σου. Θα συμβούλευα, λοιπόν, να μην παίξει κάποιος ούτε με αιθέρια έλαια, που δεν ξέρει την προέλευσή τους, ειδικά με τα τεχνητά αιθέρια έλαια, και με τα πρόσθετα που δεν ξέρει την τοξικότητά τους…
Από το κοινό: στα αιθέρια έλαια γίνεται χαμός. Πρέπει …
Κώστας: Επειδή κυκλοφορούν στην αγορά πολλοί μπαγαπόντηδες που σου πουλάνε πράγματα για πανάκειες, θέλει ιδιαίτερη προσοχή. Θέλει μελέτη και θέλει να πάρεις μία  συμβουλή από έναν βοτανολόγο, που στο κάτω-κάτω ο άνθρωπος έχει σπουδάσει. Αν θέλω μία συμβουλή, θα πάω στο Δημήτρη, ξέρει χιλιάδες πράγματα και θα με βοηθήσει, θα μου το πει.
Ερώτηση: οπότε σ’ αυτό το σαπούνι προτείνετε για σπιτική παραγωγή να μην ….
Κώστας: για σπιτική παραγωγή προτείνω να φτιάξεις ένα καθαρό σαπούνι, να το αφήσεις να ωριμάσει όπως πρέπει, και να έχετε ένα σαπούνι 100% φυσικό και απόλυτα ασφαλές για τον εαυτό σας, για τα μωρά σας και για όλους.
Ερώτηση: Αν θέλαμε να βάλουμε κάτι πιο απλό, ροδοπέταλα, αποξηραμένα, κάτι που να είναι απλό.
Κώστας: Αυτό είναι εύκολο, θα το βάλεις. Λοιπόν, δώσε μου ένα σαπούνι χαμομηλιού. Θα μιλήσουμε για ένα σαπουνάκι που θα μας κάνει κάτι περισσότερο απ’ το Καστίλης που φτιάχνουμε τώρα και ενυδάτωση, προστασία κ.λπ. Αυτό είναι ένα σαπούνι με εκχύλισμα χαμομηλιού και με τον ανθό του χαμομηλιού, επίσης. Είναι πολύ απαλό, κάνει για οποιοδήποτε τύπο δέρματος, κάνει για το κεφάλι σου, κάνει για παντού, για τις ευαίσθητες περιοχές γενικότερα,  είναι ένα σαπουνάκι για τα πάντα.
Θα σας δείξω σε ποια φάση της σαπωνοποίησης θα πρέπει να προσθέσετε τα πρόσθετα αυτά. αλλά θέλει λίγη προσοχή γιατί μετά αλλάζουν οι αναλογίες και θα πρέπει να μην μπερδέψουμε τον κόσμο στο σημερινό σεμινάριο λέγοντας και κάτι άλλο. Τον Μάρτη θα κάνουμε ένα μεγάλο σεμινάριο στον Αλισσό, στο κτήμα το δικό μου, όπου θα προχωρήσουμε λίγο το σημερινό κεφάλαιο και θα μπούμε στα πρόσθετα. Πώς φτιάχνουμε άλλα σαπούνια.
Να δούμε λίγο τη θερμοκρασία, πού είμαστε, Νίκο; Μέχρι να γίνουνε μία παρένθεση:
Από το κοινό: Μήπως μπορείτε, όχι σήμερα, εν ευθέτω χρόνο, το εκχύλισμα χαμομηλιού
Κώστας: Κατά πόσο είναι εύκολο; Χαμομήλι πίνεις στο σπίτι; Ε, αυτό είναι το εκχύλισμα. Δεν μιλάμε για αιθέριο έλαιο χαμομηλιού. Έγχυμα κι εκχύλισμα είναι ο τρόπος που παίρνουμε τις δραστικές ουσίες ενός βοτάνου και τις πίνουμε για να γιατρευτούμε, για να κάνουμε χίλια δυο πράγματα. Ο Δημήτρης είναι κατάλληλος, μπορεί μία μέρα να μας καλέσει και να μας κάνει ένα ειδικό σεμινάριο γι’ αυτά τα πράγματα και για τις ευεργετικές τους ιδιότητες. Ο Θόδωρος μπορεί επίσης να μας πει πάρα πολλά πράγματα για εκχυλίσματα, για βάμματα για χίλια δυο. Στη φάση του χαμομηλιού … θέλουμε ένα-ένα βήμα λοιπόν και θα μάθουμε αρκετά πραγματάκια.
Στα επόμενα σεμινάρια θα προχωρήσουμε στην παρασκευή απορρυπαντικών, σαμπουάν και διάφορων άλλων πραγμάτων, πολύ χρήσιμα, με σκοπό απώτερο να πετάξουμε ότι κουτάκι έχει το σημείο Χ μεσ’ στο σπίτι μας. Έχω αυτή τη στιγμή, να καμαρώνω, επιτρέψτε μου, ότι αυτή τη στιγμή στο σπίτι μου δεν έχω ένα τέτοιο κουτάκι. Χαίρομαι δηλαδή που τα παιδιά μου απολαμβάνουν να κάνουν ένα μπάνιο μ’ ένα προϊόν που είναι απόλυτα φυσικό.
Ερώτηση: αν στη θέση του λαδιού είχαμε βαλσαμόλαδο, θα κάναμε δουλειά;
Κώστας: θα έκανες δουλειά αλλά είναι πολύ πιο ευαίσθητο το βαλσαμόλαδο απ’ ότι το λάδι, θα σου χαλάσει το pH. Όταν θέλεις να φτιάξεις ένα σαπουνάκι από βάλσαμο θα το βάλεις σαν πρόσθετο κατά τη στιγμή που η σαπωνοποίηση έχει ήδη γίνει, δηλαδή κατά τη στιγμή που η καυστική σόδα έχει ομογενοποιηθεί με τα μόρια του λαδιού.
Από το κοινό ο ίδιος: την ώρα που παγώνει, δηλαδή.
Κώστας: Την ώρα που παγώνει, την ώρα που γίνεται μάζα, που σημαίνει ότι μόρια της σόδας έχουν ενωθεί με τα μόρια του λαδιού κι έχουνε γίνει πια άλας.
Κώστας: Λοιπόν, ελάτε τώρα να δούμε τι θα γίνει: έχουμε 40ο λάδι και 40ο την καυστική μας σόδα με το νερό. Πάμε λοιπόν, θέλουμε να ρίχνουμε λίγο-λίγο τη σόδα μας ανακατεύοντας ταυτόχρονα αρκετά ζωηρά, προκειμένου να γίνεται η ενοποίηση. Πλησιάστε λίγο να δείτε, ότι αλλάζει η σύσταση του λαδιού και αλλάζει χρώμα. Την ποσότητα σόδας σιγά-σιγά. ….. (διάφορες εντολές για την κάμερα και κάποιο δοχείο) Το ανακάτεμά μας είναι αρκετά ζωηρό, προσέξτε να δείτε τι γίνεται με την κουτάλα: χειροκίνητα θα μας πάρει 1 με 1  ½ ώρα για να γίνει το σαπούνι.
Θα πάρουμε ένα μιξεράκι χεριού, εμείς όμως που κάνουμε πιο επαγγελματικά τη δουλειά αυτή, με μεγαλύτερες ποσότητες, βάζουμε κάτι πιο βαρύ. Πιο βαρύς είναι ένας αναδευτήρας χρωμάτων, που έχουμε φέρει εδώ, τώρα θα το βάλουμε σ’ ενέργεια, για να μην κουραστεί ο Νίκος γιατί πρέπει να γράψει μετά και δεν θα μπορεί, θα το βάλουμε εδώ.
Ερώτηση: οπότε μειώνουμε το χρόνο.
Κώστας: Θα πάρει 10 λεπτά το πολύ. Οπότε γλυτώνουμε χρόνο απ’ τη ζωή μας και γίνεται και η σαπωνοποίηση πιο καλή. Ενώνονται πολύ πιο
Κώστας: αυτός είναι ο αναδευτήρας χρωμάτων. Το έχουνε αυτοί που βάφουνε για να… Νίκο, παίρνεις εσύ, λοιπόν, αυτό, γύρισε λίγο το καζάνι για να έχουμε μεγαλύτερη μάζα – είναι λίγη αυτή – και με προσοχή, να μην πιτσιλιστούμε και γίνουμε χάλια… κι άλλο, κι άλλο, κι άλλο. Έχει μία καυστικότητα αλλά δεν πεθαίνει κανείς, ειλικρινά. Μη σας τρομάζει τίποτα (γίνεται η ανάδευση).
Έχουμε ήδη δει ότι το λάδι μας έχει αρχίσει να παίρνει μία γαλακτώδη μορφή. Άφησε να τη βγάλουμε απέξω. Θα καταλάβουμε ότι είναι έτοιμο όταν αρχίσει να αφήνει ένα ίχνος η μάζα αυτή και θα σβήνει σιγά-σιγά.
Ερώτηση: Αυτό μπορεί να γίνει με μπλέντερ κανονικό;
Κώστας: βέβαια.
Ερώτηση: Και πότε είναι έτοιμο, είπες;
Από το κοινό: σε δέκα λεπτά.
Κώστας : ναι, θα δούμε ότι είναι έτοιμο όταν αφήνει μια γραμμούλα  στην επιφάνεια από τη κουτάλα και χάνεται σιγά σιγά. Ήδη έχει αρχίσει να γίνεται σαν πέτσα, θα δείξει όμως ακριβώς που
Κώστας: Θα πασαλείψουμε με  λάδι το καλουπάκι μας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το ταψί. Αυτό το κάνουμε για να ξεκολλήσει εύκολα μετά το σαπούνι μας και να μην μείνει μία μάζα, δεν το θέλουμε αυτό. Είδατε λοιπόν πόση μεγάλη σχέση έχει η μαγειρική; … (αστειεύονται)… βάζουμε λάδι για να ξεκολλάει, και στα τοιχώματα τα πλαϊνά για να μη δυσκολευτούν μετά που θα το ξεκαλουπώνουν. Λοιπόν, είμαστε έτοιμοι να ρίξουμε τη μάζα μας, πάμε σιγά-σιγά, θέλω μία σπάτουλα. (αστειεύονται) Δυο λεπτά, θα τραβήξουμε την τάβλα για να έχουμε το επιθυμητό πάχος, μη βγει πολύ λεπτό. Θα τη φέρουμε λοιπόν τη μάζα μας όσο ακριβώς θέλουμε, για να έχουμε ένα πάχος ικανοποιητικό.
Ερώτηση: έχεις κάποιο μέγεθος στο πάχος, δηλαδή όχι πιο χοντρό, μήπως παίζει ρόλο στην ωρίμανση μετά;
Κώστας:  όχι, σαφώς στο πιο χοντρό ο πυρήνας αργεί πολύ να ωριμάσει, σ’ αυτό θα ωριμάσει πολύ πιο ομαλά
Υπάρχουν πολλοί άλλοι, πιο έξυπνοι τρόποι, όσον αφορά τα καλούπια, για να έχεις πιο γρήγορα το τελικό προϊόν σου, πιο σύντομα. Είμαστε έτοιμοι, θα το αφήσουμε 2 μέρες να σκληρύνει. Αυτό θα το  αφήσουμε 2 μέρες. Θα  δούμε ότι θα γίνει ένα παγωμένο πραγματάκι, δηλ. θα έχει την υφή του σαπουνιού, παρόλα αυτά για να το κόψουμε θα βάλουμε γάντια πάλι γιατί εξακολουθεί να υπάρχει η καυστική σόδα. Η καυστική σόδα θα πάψει να υπάρχει μετά από 60 ημέρες και παραπάνω ακόμα. Η αντίδραση στη σαπωνοποίηση γίνεται μέχρι να γίνει πλήρως το άλας, δηλαδή το σαπούνι μας.
Άλλος: και αυτό όσο πιο πολύ το αφήνεις να ωριμάσει, σ’ ένα σκιερό, χωρίς υγρασία μέρος, τόσο πιο καλύτερο σαπούνι θα γίνει.
Κώστας: Πού θα φυλάσσεται η μάζα αυτή: αφού το κόψει ο Δημήτρης σε πλάκες, σύμφωνα με το επιθυμητό μέγεθος που θέλει, θα τα βάλει το ένα ξεχωριστά από το άλλο και θα τα βάλει σ’ ένα μέρος σκιερό όπου δεν υπάρχουν ρεύματα, δεν υπάρχει μεγάλη υγρασία και δεν υπάρχουν ακραίες συνθήκες, δηλαδή ούτε μεγάλη ζέστη, ούτε πολύ κρύο. Κανονικά αυτό, για να γίνει καλή σαπωνοποίηση, θα έπρεπε να έχουμε μία κουβερτούλα και να τη βάλουμε επάνω, αλλά επειδή είμαστε μέσα και έχουμε ανάψει το τζάκι δεν χρειάζεται να το κάνουμε αυτό σήμερα. Μεθαύριο λοιπόν, το κόβεις σε κομματάκια και το αφήνεις σ’ ένα μέρος σκιερό χωρίς πολύ υγρασία μέχρι να ωριμάσει. Μετά από 2 μήνες με φωνάζεις, του κάνουμε μία μέτρηση pH και σου λέω πόσο θέλουμε ακόμα ή αν είμαστε έτοιμοι ήδη να το χρησιμοποιήσουμε.
Κώστας: Τώρα μπορείτε να δείτε το ίχνος Αφήνει μία γραμμή στην επιφάνεια που χάνεται αργάτη βλέπετε; Αυτό ονομάζεται ίχνος, λέμε ότι  είναι και η κατάλληλη στιγμή για να προσθέσουμε ότι άλλο θέλουμε αρώματα, εκχύματα, εκχυλίσματα, βότανα …
Κώστας:  Το σαπούνια αυτό δεν αφρίζει πάρα πολύ. Πολλοί θεωρούν ότι ο αφρός είναι αυτός που καθαρίζει αλλά δεν είναι το καθαριστικό μέσο αυτό, η δουλειά του σαπουνιού είναι να δεσμεύει τα μόρια της βρώμας που έχει το σώμα και να τα αφαιρεί, αυτή είναι η δουλειά του. Ο αφρός είναι μια ιδιότητα των σαπουνιών, αλλά για τα σύγχρονα σαπούνια πρόκειται μάλλον για ένα εφέ... Αναλογιστήκατε ποτέ γιατί τα απορρυπαντικά του πλυντηρίου δεν κάνουν αφρό΄
Το σαπουνόλαδο λοιπόν δεν βγάζει πολύ αφρό. Αν θέλουμε καλά ντε και σώνει  θα το βοηθήσουμε εμείς. Υπάρχουν φυσικοί αφριστικοί παράγοντες…  όπως είναι η ζάχαρη. Αν θέλεις παραπάνω αφρό βάζεις λίγη ζάχαρη λειωμένη σε νερό.
Βάζεις αντί για ελαιόλαδο, λάδι από κοκκοφοίνικα και έχεις πολύ αφρό.
Ερώτηση: εμείς όμως θέλουμε σαπούνι γνήσιο σαπούνι ελαιόλαδου, δε θέλουμε να …
Κώστας:  Σωστά. Λιγότερος αφρός, εξαιρετικά περισσότερα ευεργετήματα. Ας δώσουμε επιτέλους την ευκαιρία στην επιδερμίδα μας να αναπνεύσει σωστά. Ας αδράξουμε την ευκαιρία και να καταπολεμήσουμε φυσικά τους εχθρούς του ανθρώπινου σώματος, ας αναπνεύσουμε ανθρώπινα.
Διαβάστε περισσότερα »"Φτιάχνω σαπούνι με ελαιόλαδο"

Ο οπλισμός των αγωνιστών του 1821




Μεγάλη σημασία έδιναν οι αγωνιστές στον οπλισμό τους. Επρόκειτο για όπλα πρωτόγονα που απαιτούσαν σωματική ρώμη και γρήγορα αντανακλαστικά από τους χειριστές τους. Οι ονομασίες που τους έδιναν, όπως Nταλιάνι, Λαζαρίνα, Σισανές, μαρτυρούν την ιδιαίτερη σχέση που είχαν για τους κατόχους τους. Τον δεσμό αυτό αλλά και την οικονομική κατάσταση του κατόχου φανερώνει...
ο τρόπος με τον οποίο διακοσμείται ο οπλισμός. Χάλυβας, χαλκός, χρυσός και φίλντισι, ασήμι, πολύτιμες πέτρες, δέρμα, ακόμη και μαργαριτάρια και κοράλλια ήταν τα διακοσμητικά υλικά σε λαβές τουφεκιών, γιαταγανιών και σπαθιών.
 Εργαστήρια για την κατασκευή των όπλων υπήρχαν σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, ιδιαίτερα όμως στην Ήπειρο και τα Άγραφα. Επίσης, στη Δημητσάνα, την Aρκαδία και το Mαυρίλο στη Φθιώτιδα κατασκευάζονταν πυρομαχικά. Αργότερα οι φιλέλληνες και ο οργανωμένος τακτικός στρατός προμήθευσαν τους αγωνιστές με σύγχρονα ευρωπαϊκά όπλα, Γαλλικής, Βελγικής, Ιταλικής και Ρωσικής προέλευσης.

Oι μνήμες της επανάστασης είναι πλέον αντικείμενα συλλογών και μουσειακά εκθέματα, ηρώα, αφίσες στους σχολικούς χώρους, λιθογραφίες, γραμματόσημα, ποιήματα και πεζογραφήματα. Έτσι τις γνωρίζουμε οι περισσότεροι. Είναι αυτονόητο ότι τα όπλα που διασώθηκαν έως σήμερα ήταν τα πολυτιμότερα, τα ανθεκτικότερα και μάλλον τα λιγότερο χρησιμοποιημένα στη μάχη.
Χαρμπί


Χρησιμοποιείται για το γέμισμα του όπλου , αλλά και ως λίμα για το τρόχισμα των σπαθιών.
Πιστόλα ή Μπιστόλα (ρόκες)


Κοντόκανο όπλο που χρησιμοποιήθηκε κατά την Επανάσταση από τους αγωνιστές του 1821. Ήταν μονόκανες και δίκανες. Τις δίκανες τις έλεγαν διμούτσουνες. Στην φωτογραφία είναι ασημένιες επίχρυσες πιστόλες (ρόκες) Τέλη 18ου αιώνα. Μήκος 58 εκ. Εξαιρετικό δείγμα Ηπειρώτικης αργυροχρυσοχοϊας στα όπλα. Είναι στολισμένες με αχιβάδες , κανόνια , πελέκεις , ακόντια , λάβαρα και φυτά. Οι μηχανισμοί πυροδότησης είναι ευρωπαϊκοί.
Τρομπόνι – τρομπόνια


Σε αντίθεση με τους στεριανούς οι Ελληνες Ναυτικοί δεν κρατούσαν τα καριοφίλια αλλά τα λεγόμενα Τρομπόνια .
Βραχύκαννα δηλαδή όπλα τα οποία έβαλλαν ταυτόχρονα πολλά μικρά σφαιρίδια μαζί . Όπλο με πλατιά κάνη με μηχανισμό πυριτόλιθου, διακοσμημένο με σταυροειδή ασημένια καρφάκια 1750-1800.
Καρυοφύλλι – καριοφίλι


Παλιό εμπροσθογεμές τουφέκι με μακριά κάννη, που είχε για την πυροδότησή του πυριτόλιθο. Το καριοφίλι διαθέτει μεγάλο κοντάκιο με κοίλο περίγραμμα στην πάνω και πλαϊνή πλευρά και ελαφρά κυρτό στην κάτω. Η κάνη είναι επιμήκης, σχεδόν κυλινδρική, σιδερένια με στόχαστρο. Κάτω από την κάνη αναπτύσσεται ο ξύλινος ξυστός, που στο εσωτερικό του δέχεται το σιδερένιο οβελό γεμίσματος του όπλου. Σχεδόν όλο το ξύλινο κοντάκιο καθώς και ο ξυστός καλύπτονται με ελάσματα μπρούντζου που φέρουν εγχάρακτη διακόσμηση με φυτικά κυρίως μοτίβα και ενώνονται με μικρά καρφάκια, φανερώνοντας τάση για καλλιτεχνική διακόσμηση του όπλου. Πλατύ έλασμα περιβάλλει τη σκανδάλη, ενώ σώζεται καλά το σύστημα πυροδότησης του μπαρουτιού. Στη χειρολαβή υπάρχει κρίκος, προφανώς για το λουρί του όπλου. Την ονομασία του την οφείλει στο Βενετικό εργοστάσιο κατασκευής όπλων, “CΑRLΟ E. FIGLI” (Κάρλο και υιοί) το οποίο και κατασκεύασε το πρώτο καριοφίλι. Το καριοφίλι ήταν το κλασικό όπλο της ελληνικής επανάστασης του 1821. Με αυτό δοξάστηκε η κλεφτουριά. Έγινε ο αχώριστος σύντροφος κάθε κλέφτη, κάθε αρματολού. Από τον ήχο του αντηχούσαν οι απόκρημνες ελληνικές βουνοκορφές. Οι πόλεις που το κατασκεύαζαν ήταν η Δημητσάνα και η Νάουσα. Η δημοτική μούσα ύμνησε το καριοφίλι όσο κανένα άλλο όπλο, το οποίο μεταχειρίστηκαν οι Έλληνες στους τίμιους αγώνες τους. Γνωστοί οι στίχοι που φανερώνουν την επιθυμία αλλά και τη δύναμη του λαϊκού αγωνιστή: “Θα πάρω το τουφέκι μου, τ’ άγιο το καριοφίλι”.
Παλάσκες


Ασημένια περίτεχνη ηπειρώτικη παλάσκα με φυτικά θέματα, διακοσμημένη με την τεχνική Σαβάτ. Αρχές 19ου αιώνα. Οι αγωνιστές του 1821 φορούσαν γύρω από την μέση τους τις Παλάσκες στις οποίες τοποθετούσαν τα πολεμοφόδια τους. Μία μικρή μεταλλική ορθογωνική θήκη για τις τσακμακόπετρες των πυροβόλων όπλων τους και το “μεδουλάρι” .
Σελάχι


Δερμάτινο σελάχι με πιστόλες και μαχαιρακι. Το σελάχι ήταν ανδρική ζώνη-θήκη που φοριόταν με τις φορεσιές με φουστανέλα. Χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τους οπλαρχηγούς της Επανάστασης και αργότερα από ορισμένους αστούς στην Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα και Ήπειρο.
Μεδουλάρι


Ασημένιο μεδουλάρι (δοχείο λίπους) 19ος αιώνας. Το Μεδουλάρι είναι μεταλλική θήκη όπου φυλαγόταν το μεδούλι (λίπος) για την λίπανση των όπλων. Κρεμόταν από τη μέση, στερεωμένο στο σελάχι ή το ζωνάρι, συνήθως στην αριστερή πλευρά.
Σπάθη – Σπάθα


Χαρακτηριστική … είναι η «Aσήμω» (με το μαύρο φόντο) , η σπάθα του Oδυσσέα Aνδρούτσου (1788/89-1825), ο οποίος μετά το θρυλικό κατόρθωμα της Γραβιάς ανακηρύχθηκε αρχιστράτηγος της Aνατολικής Στερεάς, για να κατηγορηθεί στη συνέχεια από τους αντιπάλους του και να δολοφονηθεί στην Aκρόπολη της Aθήνας τον Iούνιο του 1825. Ενα απαραίτητο συμπλήρωμα του οπλισμού των αγωνιστών του 1821 ήταν η κυρτή ανατολικού τύπου ΣΠΑΘΗ , την οποία αναρτούσαν με μεταξωτά κυλινδρικά κορδόνια από τον ώμο τους ή σπανιότερα την αναρτούσαν με δύο λεπτά λουριά σε μία επίσης λεπτή δερμάτινη ζώνη την οποία φορούσαν στην μέση τους .
Επίσης : Οι σπάθες αποτελούσαν μέρος του οπλισμού των στρατιωτών μέχρι και τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Εντυπωσιάζει το σπαθί από την εποχή της Τουρκοκρατίας, με επιμήκη λάμα, κυρτή στη ράχη της ενώ στην κόψη είναι κοίλη και προς την αιχμή γίνεται κυρτή. Η λαβή αποτελείται από δυο τμήματα ξύλου που στο κάτω άκρο τους αποκτούν πλατιά, κυρτή επιφάνεια, εσωτερικά και εξωτερικά επίπεδη. Το κενό ανάμεσά τους καλύπτει ταινιωτό έλασμα από ατσάλι που φέρει εγχάρακτη διακόσμηση από κυματιστές γραμμές. Το έλασμα αυτό συνεχίζεται και πάνω από την ξύλινη λαβή, καλύπτοντας ένα τμήμα πριν αρχίσει η λάμα. Στη βάση της λάμας, και στις δυο όψεις, υπάρχει διακοσμητικό εγχάρακτο έλασμα, σχεδόν τριγωνικό, του οποίου η μια πλευρά σχηματίζει καμπύλες πάνω στην ξύλινη λαβή.
Γιαταγάνι (Yatagan)


Είναι ένα είδος μεγάλης μαχαίρας, χωρίς φυλακτήρα στη λαβή , τουρκικής προέλευσης. Η λεπίδα του γιαταγανιού σχηματίζει κοίλη καμπύλη στο μέσο και κυρτή στην αιχμή. Πλατιά και καμπυλωτή προς το μέρος της αιχμής μάχαιρα ή σπάθη που χρησιμοποιήθηκε από τους Άραβες και τους Τούρκους.
Η χρήση του γενικεύτηκε κατά τη διάρκεια της Επανάστασης και αποτέλεσε απαραίτητο εξάρτημα του οπλισμού των Ελλήνων αγωνιστών.

πηγές : asxetos.gr και η εφημερίδα Μακεδονία, με φωτογραφίες από το μουσείο Φωτίου Ραπακούση
Διαβάστε περισσότερα »"Ο οπλισμός των αγωνιστών του 1821"

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΗΜΑΙΑ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ


Όλοι οι Έλληνες και οι Απόδημοι αδελφοί μας , πάντα κρατούν στα χέρια τους την Ελληνική Σημαία , είτε αυτό γίνεται σε παρελάσεις είτε σε εθνικές γιορτές, είτε κοσμούν όλα τα κρατικά κτήρια ή τα σπίτια μας ...
Η Ελληνική Σημαία έχει βαφτεί διαχρονικά με το αίμα των ηρώων της πατρίδας μας , σε όλους του αγώνες για την Ελευθερία της Ελλάδος. Η Ελληνική Σημαία, είναι το εθνικό σύμβολο της χώρας μας και έχει αλλάξει διαχρονικά πολλές μορφές ή τύπους . Για την ενημέρωση των απόδημων Ελλήνων, της οποιασδήποτε γενιάς , θα σας παρουσιάσουμε την Ελληνική Σημαία και την ιστορία της, σύμφωνα με τις πληροφορίες που παρουσιάζονται στον επίσημο κόμβο του ΥΕΘΑ με το κείμενο και οι φωτογραφίες του Αλέξανδρου-Μιχαήλ Χατζηλύρα.

Η γέννηση των σημαιών - αρχαιότητα, μεσαίωνας και νεότερη εποχή

Στα βάθη της ιστορίας βλέπουμε διάφορους λαούς να χρησιμοποιούν αντί σημαίας (με την έννοια την οποία αποδίδουμε σήμερα), απομεινάρια ζώων, όπως κρανία, κόκκαλα κ.τ.λ. Κανείς δε γνωρίζει επακριβώς από ποιον, πού και πότε φτιάχτηκε και χρησιμοποιήθηκε η πρώτη σημαία, αν και υπάρχουν πληροφορίες ότι στην αρχαία Κίνα χρησιμοποιούνταν σημαίες πριν από χιλιετίες. Αναφορά σχετικά με την ύπαρξη σημαιών συναντάμε και στην Παλαιά Διαθήκη (Αριθμοί Β:1-2). Οι αρχαίοι Έλληνες στην απώτατη αρχαιότητα δε φαίνεται να μεταχειρίζονταν σημαίες, αντ' αυτών δε χρησιμοποιούσαν διακριτικά σημεία και συμβολικές παραστάσεις [γράμματα (Α, ΑΡ, Λ, Μ, Τ), ζώα (αετός, κουκουβάγια, λιοντάρι, πήγασος, σφίγγα, ταύρος, φίδι) ή σύμβολα (16-κτινο άστρο, ημισέληνος, οφθαλμός, ρόδο, ρόπαλο του Ηρακλή, στάχυ, τρίαινα)], τα οποία ονόμαζαν επίσημα και φέρονταν στις ασπίδες, τα κοντάρια ή τις πρώρες των πλοίων.

Στην αρχαία εποχή, οι πρώτοι που επιβεβαιωμένα έκαμαν χρήση σημαίας στην πόλεμο ήσαν οι Σκύθες (Σουίδας ?ν λέξει). Υπάρχουν πληροφορίες ότι οι φάλαγγες του Μεγάλου Αλέξανδρου χρησιμοποιούσαν κόκκινες υφασμάτινες σημαίες, τις οποίες ύψωναν σε σάρισες και έδιναν το σήμα έναρξης της μάχης. Αργότερα, βλέπουμε ότι και οι υπόλοιποι Έλληνες άρχισαν να κάνουν χρήση σημαιών, θεσμό τον οποίο υιοθέτησε η Εκκλησία του Δήμου, η οποία αρχικά μεταχειριζόταν κόκκινες σημαίες για να δηλώσει την έναρξη ή λήξη συγκέντρωσης και μετέπειτα για διάφορες άλλες συγκεντρώσεις και τελετουργίες. Από το έντονο αυτό κόκκινο χρώμα πήραν το όνομά τους (φοινικίδες) και έτσι διασώθηκαν στην κλασική και ελληνιστική εποχή, τόσο στην κυρίως Ελλάδα όσο και στη Σικελία και στην Κάτω Ιταλία και, φυσικά, στο Βυζάντιο. Οι σημαίες αυτές, μετά την κατάκτηση της Ελλάδας από τους Ρωμαίους, συνέχιζαν να κυματίζουν σε κάθε πόλη-κράτος, παράλληλα με την κοινή ρωμαϊκή σημαία, στην οποία απεικονιζόταν ένας αετός (aquila).

 Όμως η χρήση των σημαιών, από την αρχαία ακόμη εποχή, δεν περιορίζεται μόνο στη χερσαία (στρατιωτική) χρήση, αλλά επεκτείνεται και στην ενάλια (ναυτική) χρήση, όπου, σύμφωνα με τα στοιχεία που διαθέτουμε, ξεκίνησε η χρήση τους με τη σημασία που τους αποδίδουμε σήμερα. Ονομάζονταν γενικά επίσημα, καθώς και σημεία (Ηρόδοτος, Θουκυδίδης και Σουίδας), φοινικίδες (Πλούταρχος και Πολύαιμος) και παράσημα (Πλούταρχος). Ιδιαίτερες ναυτικές σημαίες φαίνεται ότι διέθεταν τόσο οι Μυκηναίοι, οι Ρωμαίοι και οι Βυζαντινοί, όσο και όλοι οι ανεπτυγμένοι λαοί του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης. Από τη Μεσαιωνική Εποχή και εντεύθεν, γίνεται ευρεία χρήση εμπορικών σημαιών, με τη χρήση σημαιών συγκεκριμένων βασιλείων να φτάνει στο αποκορύφωμά της [Σκανδιναβία (13ος και 14ος αιώνας), Ισπανία και Πορτογαλία (15ος και 16ος αιώνας), Ολλανδία (16ος και 17ος αιώνας), Ηνωμένο Βασίλειο (17ος και 18ος αιώνας)].

Ιδιαίτερα δημοφιλείς στην ξηρά έγιναν οι σημαίες κατά τη Βυζαντινή και Μεσαιωνική Εποχή, όπου, εκτός από τους Αυτοκράτορες, σημαίες είχαν και οι οικογένειες (φατρίες) των ευγενών και ηγεμόνων. Αρχικά, η χρήση τους ήταν καθαρά πρακτική, δηλαδή περιοριζόταν στη σηματοδότηση μιας εδαφικής θέσης που είχε καταληφθεί από τη φυλή/στρατιά ή στην εκ του μακρόθεν αναγνώριση ενός σημείου συγκέντρωσης (κάτι αντίστοιχο με τα σημερινά στρατόπεδα). Δρασκελώντας τη Βυζαντινή Εποχή, με την οποία θα ασχοληθούμε κάπως πιο αναλυτικά στην αμέσως επόμενη ενότητα, και προχωρώντας στο χρόνο και, ιδιαίτερα, στη μεσαιωνική Ευρώπη (η οποία μαστιζόταν από συχνές και σποραδικές μάχες και πολύχρονους και οργανωμένους πολέμους), βλέπουμε ότι η χρήση των πολεμικών λαβάρων βρίσκει πρόσφορο έδαφος στον τομέα της αναγνώρισης στο πεδίο της μάχης. Από εδώ γεννιούνται και οι ιδιαίτερες σημαίες, τα γνωστά οικόσημα των διαφόρων ευγενών. Από αυτά τα οικόσημα και τα αυτοκρατορικά λάβαρα δημιουργούνται στην Αναγεννησιακή Εποχή οι σημαίες των βασιλείων, οι οποίες στη νεότερη εποχή αποτέλεσαν τη χρωματική βάση για τις σημαίες των κρατών.
Η πρώτη κρατική σημαία εμφανίζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής το Μάιο του 1776 (η γνωστή αστερόεσσα) και καθιερώνεται επίσημα από το Ηπειρωτικό Κογκρέσο στις 14 Ιουνίου του 1777, ακολουθούμενη χρονικά από τη γαλλική (γνωστή και ως tricolore), η οποία, αν και υπήρχε από τον Ιούλιο του 1790, καθιερώθηκε στις 4 Φεβρουαρίου του 1794 από τη Γαλλική Εθνοσυνέλευση. Αναλογιζόμενοι ότι η ελληνική σημαία (γνωστή και ως γαλανόλευκη) πρωτοεμφανίστηκε το Σεπτέμβριο του 1807 και καθιερώθηκε τον Ιανουάριο του 1822 από την Α΄ Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου, τότε αντιλαμβανόμαστε ότι η βαμμένη με αίμα ηρώων και τιμημένη με τις ζωές χιλιάδων πολεμιστών σημαία της Ελλάδας αποτελεί μια από τις παλαιότερες ιστορικά σημαίες της σύγχρονης εποχής και, ως εκ τούτου, της αξίζει η απότιση του ελάχιστου φόρου τιμής της ιστορικής της διαδρομής.

Η βυζαντινή σημαία
Η ιστορία των βυζαντινών σημαιών είναι αρκετά ενδιαφέρουσα και εθνικοϊστορικά σημαντική. Αρχικά, το Βυζάντιο χρησιμοποιούσε τη ρωμαϊκή σημαία, που σύμφωνα με την παράδοση σχεδίασε ο στρατάρχης Μάριος (157-86 π.Χ.) και έφερε την ονομασία σίγνο (signum). Η σημαία αυτή, η οποία ήταν κόκκινη και έφερε ασημένιο αετό με ανοικτές φτερούγες και χρυσούς κεραυνούς στα νύχια του, αποτελούσε ίσως το μοναδικό πράγμα που δεν άλλαξε στην πολυτάραχη Ρώμη, η οποία άλλαξε τόσες μορφές πολιτεύματος και υπέφερε αιματηρές και απειλητικές εμφύλιες και πολέμιες συγκρούσεις. Η μοναδική τροποποίηση που έγινε στη ρωμαϊκή σημαία ήταν να μεταβληθεί το χρώμα του αετού σε χρυσό και, ταυτόχρονα, να στερηθεί τους κεραυνούς του κατά την εποχή του αυτοκράτορα Αδριανού (117-138 μ.Χ.). Οι βυζαντινοί ονόμαζαν την κόκκινη αυτή σημαία φοινικίδα, λόγω ακριβώς του χρώματός της.
Επίθεση Περσών κατά της Κωνσταντινουπόλεως αριστερά διακρίνονται οι βυζαντινοί τοξότες (Βατικανό, Αποστολική βιβλιοθήκη)

Η πρώτη καθαρά βυζαντινή σημαία σχεδιάστηκε το 312 μ.Χ., όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος (306-337), προετοιμάζοντας το στρατό του για να αντιμετωπίσει τον τύραννο Μαξέντιο, είδε θεϊκό οιωνό, ένα φωτεινό σταυρό να λάμπει στο μεσημεριάτικο ουρανό με την επιγραφή "EN ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ", τερματίζοντας τη χρήση της (ειδωλολατρικής) ερυθράς σημαίας με τον αετό.

Τη νέα σημαία που σχεδίασε ονόμασε λάβαρο και μ' αυτήν νίκησε στις 26 Οκτωβρίου του 312 στον Τίβερη ποταμό. Έκτοτε, κάθε δυναστεία του Βυζαντίου χρησιμοποιούσε και τη δική της ιδιόμορφη σημαία· ανάμεσα στα σύμβολα που χρησιμοποιούνταν ήταν η ημισέληνος, η ανεστραμμένη ημισέληνος, ο σταυρός, το χριστόγραμμα κ.τ.λ.

Το ρωμαϊκό αετό στη βυζαντινή σημαία επανέφερε ο αυτοκράτορας Ιουλιανός (361-363), γνωστός και ως Αποστάτης ή Παραβάτης (λόγω των ειδωλολατρικών του αντιλήψεων), ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων στην Κωνσταντινούπολη. Μετά το θάνατό του, το μισητό πλέον μισοφέγγαρο (υπήρξε το έμβλημα της θεάς Αρτέμιδος) διαγράφηκε από τη σημαία, διατηρήθηκε όμως ο περήφανος αετός που έβλεπε δεξιά, ο οποίος και αποτελούσε άρρηκτα συνδεδεμένο σύμβολο με τους Έλληνες και το Βυζάντιο. Όμως, η μεγάλη αλλαγή στη βυζαντινή σημαία, η οποία και της έδωσε την τελική της (με μικρές παραλλαγές) μορφή, έγινε στα χρόνια του Ισαάκιου Κομνηνού (1057-1059). Ο φωτισμένος αυτός αυτοκράτορας καταγόταν από Οίκο της Παφλαγονίας, όπου στην πόλη Γάγγρα υπήρχε ο θρύλος της ύπαρξης φτερωτού αετόμορφου και δικέφαλου θηρίου (γνωστού ως Χάγκα), το οποίο και κοσμούσε το θυρεό του κτήματος της οικογένειάς του στην Καστάμονη. Έτσι και ο Ισαάκιος το χρησιμοποίησε ως έμβλημα του Βυζαντίου, πάνω σε κίτρινο φόντο, θέλοντας να κυβερνήσει υπό την ηθική προστασία του. Δε συνάντησε καμία αντίσταση, αφού ο αετός της σημαίας είχε ήδη δεχθεί τόσες πολλές τροποποιήσεις.

Το ίδιο ακριβώς έμβλημα χρησιμοποίησε και το Οικουμενικό Πατριαρχείο (προσθέτοντάς του μία ποιμαντορική ράβδο στο αριστερό του πόδι και ένα αυτοκρατορικό σκήπτρο στο δεξί), απ' όπου το οικειοποιήθηκαν οι Φράγκοι και οι Έλληνες το 1204 με την πρώτη άλωση της Πόλης. Τότε άρχισε να χρησιμοποιείται από το Θεόδωρο Λάσκαρη Α΄ (1204-1222) στη Νίκαια, το παράλλαξε όμως ο Ιωάννης Γ΄ ο Βατάτζης (1222-1254), προσθέτοντας ρομφαία στο δεξί του πόδι και υδρόγειο με σταυρό στο αριστερό πόδι του αετού, ενώ παράλληλα μεγάλωσε τις πτέρυγές του και το ράμφος του έγινε ανοικτό, με τη γλώσσα του να κρέμεται, σημάδι της απειλητικότητάς του. Η σημαία αυτή διατηρήθηκε μέχρι τις 15 Αυγούστου 1261, όταν ο Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος (1261-1282) - ο οποίος και είχε την τύχη να ανακαταλάβει την Κωνσταντινούπολη - πρόσθεσε κορώνα πάνω από τα δύο κεφάλια του αετού, στοιχείο το οποίο διατηρήθηκε μέχρι και τη μοιραία εκείνη Τρίτη, 29η Μαΐου 1453, όταν ο Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής (1432-1481) κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη.

 Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ο βυζαντινός στόλος χρησιμοποιούσε - κατά τα πρώτα κυρίως χρόνια της Αυτοκρατορίας - διαφορετική σημαία απ' αυτήν που χρησιμοποιούσαν οι χερσαίες δυνάμεις: αρχικά, χρησιμοποιήθηκε λευκή σημαία που έφερε κυανό σταυρό με τέσσερα Β, ένα στην κάθε γωνία του, ενώ αργότερα, αφού επανήλθε ο αετός στην επίσημη βυζαντινή σημαία, και πάλι ο στόλος χρησιμοποιούσε διαφορετική σημαία, η οποία έφερε την εικόνα της Παναγίας, αετό με ανοικτές πτέρυγες και το μονογράφημα του Χριστού. Η σημαία αυτή, αρχικά κόκκινη και, από την εποχή του Νικηφόρου Φωκά (963-969), κυανόλευκη, διατηρήθηκε μέχρι τα χρόνια των Κομνηνών (11ος - 12ος αιώνας).

 Μετά την πτώση της Βασιλεύουσας, το δικέφαλο αετό χρησιμοποίησαν ως σύμβολο αρκετά κράτη, ανάμεσά τους η Ρωσική Αυτοκρατορία και διάφορα τευτονικά και φράγκικα κρατίδια. Ο δικέφαλος αετός επιζεί στις μέρες μας στην αλβανική σημαία, ενώ χρησιμοποιούταν και στη γερμανική αυτοκρατορική σημαία μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, απ' όπου τον "δανείστηκε" και τον παράλλαξε η Αυστρία, που χρησιμοποιεί μονοκέφαλο αετό στη σημαία της. Ο δικέφαλος αετός είναι επίσης το έμβλημα του Γενικού Επιτελείου Στρατού (με την επιγραφή "ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΤΟ ΕΥΨΥΧΟΝ"), του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς (ΓΕΕΦ) της Κύπρου, καθώς και των ποδοσφαιρικών ομάδων ΑΕΚ (Αθλητική Ένωση Κωνσταντινούπολης) και ΠΑΟΚ (Πανθεσσαλονίκιος Αθλητικός Όμιλος Κωνσταντινουπολιτών).

Οι σημαίες της Τουρκοκρατίας

Οι υπόδουλοι Έλληνες ουδέποτε συμβιβάστηκαν με την οθωμανική κατοχή και, καθώς εξετάζουμε την ιστορία από τον 15ου μέχρι και τον 19ου αιώνα, βλέπουμε ότι πολλές περιοχές επαναστάτησαν κατά των Οθωμανών, με το δικό τους τρόπο και υπό την ηγεσία των τοπικών τους οπλαρχηγών. Οι "επαναστάσεις" όμως αυτές, ανοργάνωτες, ασύντακτες, σποραδικές και ασυντόνιστες, ήταν καταδικασμένες εκ των προτέρων να αποτύχουν, έχοντας ως άμεσο αντίκτυπο την κατάπνιξή τους στο αίμα και την καταβολή ακόμη μεγαλύτερων και πιο δυσβάστακτων φόρων προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Όπως είναι φυσικό, κάθε εξέγερση είχε και τη δική της ιδιόμορφη σημαία, επινόηση των οπλαρχηγών της περιοχής.

Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, θα μπορούσαμε να πούμε ότι άρχισε να διαμορφώνεται η εθνική ταυτότητα των Ελλήνων, οι οποίοι στους κόλπους της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας αντιμετωπίζονταν κυρίως θρησκευτικά, όχι εθνικά. Έτσι, άρχισε να σχηματίζεται η έννοια του ελληνικού Έθνους. Η δημιουργία ελληνικής σημαίας ήρθε στο προσκήνιο την αμέσως επόμενη της Αλώσεως: ο ελληνισμός, ακέφαλος και αδιοργάνωτος, έπρεπε να βρει ένα σύμβολο το οποίο θα αναπαριστούσε τη συνοχή με το Βυζάντιο και θα περιέκλειε την εθνική και θρησκευτική ενότητά του. Το πρότυπο του δικέφαλου και, μετέπειτα, μονοκέφαλου αετού κυριαρχούσε σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο αρκετές δεκαετίες μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, στα φλάμπουρα, τις σημαίες, τις παντιέρες και τα μπαϊράκια των υπόδουλων Ελλήνων, στις φουστανέλες και τα επιστήθια των αρματολών και κλεφτών, διατηρώντας έτσι την ιστορική μνήμη και την αντίσταση προς τον αλλόθρησκο κατακτητή, αλλά και τον άρρηκτο συσχετισμό με την Εκκλησία, η οποία διατήρησε το δικέφαλο αετό ως έμβλημά της μέχρι τις μέρες μας.

Η πρώτη απ' αυτές τις σημαίες με το δικέφαλο αετό ήταν η σημαία του πελοποννήσιου κλέφτη Κορκόνδειλα Κλαδά, η οποία ήταν κόκκινη με δικέφαλο αετό στη μέση και υψώθηκε το 1464 στη γενέτειρά του, ενώ από το 1479-1481 και 1481-1482 κυμάτιζε στη Μάνη και τη Χείμαρρα, αντίστοιχα. Έκτοτε, διάφοροι κλεφταρματολοί και άλλοι επαναστάτες ανόρθωναν τη δική τους ιδιότυπη σημαία, με δικέφαλο ή μονοκέφαλο αετό, όπως ο Μερκούριος-Θεόδωρος Μπουά (Ήπειρος, γύρω στα 1490), ο οποίος ήταν και γενικός αρχηγός του Ιππικού του βασιλείου της Γαλλίας, ο Χρήστος Μηλιώνης (Ήπειρος, γύρω στα 1750-1760), ο αρματολός του Παρνασσού Λάμπρος Τσεκούρας, του οποίου η σημαία έφερε και σταυρό (από εδώ βγήκε η λέξη "σταυραετός", η οποία αναφέρεται στα δημοτικά τραγούδια), αλλά και οι Ρουμελιώτες (που αποτελούσαν και τον κορμό της ελληνικής Χερσονήσου), των οποίων η σημαία έφερε αετό, σε συνδυασμό με το σταυρό.

Ωστόσο, καθώς ο καιρός περνούσε και η σκλαβιά ρίζωνε, οι υπόδουλοι Έλληνες άρχισαν να φτιάχνουν δικές τους ξεχωριστές σημαίες, πιο προσωπικές και διαφορετικές από την "αρχέτυπη" βυζαντινή, με ποικιλία χρωμάτων και σχεδίων, οι οποίες όμως - με ελάχιστες εξαιρέσεις - είχαν ένα κοινό σημείο: το Σταυρό ή/και την εικόνα ενός Αγίου. Ο σταυρός ήταν το σύμβολο αυτό που ένωνε τους Έλληνες με τη σκέψη της ελευθερίας και τους συνέδεε με το χριστιανισμό. Ακόμη και στις ξενοκίνητες επαναστάσεις, μαζί με τη σημαία του Αγίου Μάρκου των Ενετών, τη λευκή ρωσική, την τρίχρωμη γαλλική και την ερυθρόλευκη των Ιπποτών της Ρόδου, οι Έλληνες είχαν πάντα μαζί τους τις αυτοσχέδιες σταυροφορούσες σημαίες, οι οποίες ήταν αυτές που τους ενέπνεαν και τους έδιναν κουράγιο να συνεχίσουν το έργο τους. Δεν είναι λίγες φορές που κληρικοί, όντας επικεφαλής εξεγέρσεων, χρησιμοποιούσαν για σημαία το λάβαρο της εκκλησίας.

Από τις «νέες» αυτές σημαίες, η πρώτη που αναφέρεται είναι αυτή των Κρητών, οι οποίοι, ανακηρύσσοντας Δημοκρατία πριν από το 1453, ύψωσαν κόκκινη σημαία με την εικόνα του Απόστολου Τίτου, προστάτη του νησιού. Γνωστή, επίσης, είναι και η σημαία των Σπαχήδων (γνωστοί και ως Ντερεμπέηδες), η οποία ήταν άσπρη, έφερε γαλάζιο σταυρό και τον Άγιο Γεώργιο στη μέση. Οι Σπαχήδες χρησιμοποιούσαν τη σημαία αυτή από το 1431 μέχρι και το 1639 στην περιοχή της Ηπείρου και της Πελοποννήσου και είναι οι μετέπειτα ονομαστοί μισθοφόροι Έλληνες στρατιώτες (stradioti) στη Δύση. Άλλες γνωστές σημαίες που έφεραν μορφές Αγίων ήταν η σημαία των Σουλιωτών (σταυρός με δάφνες με την εικόνα του Αγίου Γεωργίου σε λευκό φόντο), των Πελοποννήσιων (οι στρατηλάτες Άγιος Γεώργιος και Άγιος Δημήτριος και η επιγραφή "ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ"), της Πάργας (κόκκινη σημαία με τη βρεφοκρατούσα Παναγία χρυσοκέντητη στο κέντρο), της Λευκάδας (λευκή με τον Άγιο Τιμόθεο και την Αγία Μαύρα), των Μακεδόνων (έφερε τον Άγιο Δημήτριο), της Χειμάρρας (λευκή σημαία με τους ταξιάρχες Μιχαήλ και Γαβριήλ), της Θράκης και της Ρωμυλίας (έφερε τους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη).

Από το 1774, μετά τη συνθήκη του Kucuk Kainargi, η ρωσική σημαία κυμάτιζε στα ελληνικά εμπορικά πλοία (η γραικοτουρκική σημαία)

Αλλά και γνωστοί κλέφτες, αρματολοί και οπλαρχηγοί είχαν τις δικές τους σημαίες: Οι αδελφοί Καλλέργη, οι οποίοι κατάγονταν από τον αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά, στον αγώνα τους κατά των Βενετών στην Κρήτη (1665) χρησιμοποιούσαν το έμβλημα του οικοσήμου του, δηλαδή εννέα παράλληλες γαλάζιες και λευκές γραμμές, με λευκό σταυρό σε γαλάζιο φόντο στην πάνω αριστερή γωνιά (όμοια δηλαδή με την πρώτη επίσημη ναυτική σημαία της Ελλάδας), με την επιγραφή "ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ".

Η σημαία των Μαυρομιχαλαίων, οι οποίοι συμμετείχαν κατά την από τη Ρωσία υποκινούμενη επανάσταση του 1769, ήταν λευκή με κυανό σταυρό·τη διατήρησαν μέχρι και τον πρώτο χρόνο της Επανάστασης. Παρόμοια σημαία χρησιμοποιούσε ο Μελισσηνός Μακάριος, στην οποία το 1770 ο καπετάν Τζιουβάρας πρόσθεσε στο κέντρο του σταυρού στη μια πλευρά την εικόνα του Χριστού και στην άλλη της Παναγίας. Λίγο αργότερα, ο Ζαχαρίας, κλέφτης της Λακωνίας, υψώνει τρίχρωμη σημαία (άσπρο-κόκκινο-μαύρο) με χρυσό σταυρό. Οι οπλαρχηγοί των Αγράφων χρησιμοποιούσαν σημαία με κόκκινο σταυρό.

Ο Ρήγας Φεραίος-Βελεστινλής (1757-1798) χρησιμοποιούσε σημαία με τρεις οριζόντιες γραμμές (κόκκινη, λευκή και μαύρη), με το ρόπαλο του Ηρακλή και τρεις σταυρούς στην επιφάνειά του· την επεξήγησε ο ίδιος στο έργο του Πολίτευμα του Ρήγα, ενώ την ίδια επεξήγηση για τα χρώματα έδωσε κι ο Υψηλάντης στη δική του σημαία (βλέπε πιο κάτω). Ο Λάμπρος Κατσώνης χρησιμοποιούσε τους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη σε λευκή σημαία με κυανό σταυρό. Αργότερα, όταν το 1792 η Ρωσία υπόγραψε συνθήκη ειρήνης με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, συνέχισε τον αγώνα της λευτεριάς και ύψωσε στο Πόρτο Κάγιο της Μάνης τη δική του σημαία, η οποία ήταν τρίχρωμη (κόκκινο, μαύρο, μπλε) και έφερε χιαστί δύο ναυτικές σπάθες, τρεις καρδιές σε κάθε λωρίδα και τη φράση LAMBRO CAZZONI PRINCIPE DI MAINA E LIBERATO DELLA GRECIA (Λάμπρος Κατσώνης, πρίγκηψ της Μάνης και ελευθερωτής της Ελλάδος). Οι Κολοκοτρωναίοι, από τα τέλη του 18ου αιώνα, χρησιμοποιούσαν άσπρη σημαία με γαλάζιο σταυρό (σταυρός του Αγίου Ανδρέα), την οποία από το 1806 χρησιμοποιούσε και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.

Ο σκιαθίτης αρματολός Γιάννης Σταθάς χρησιμοποιούσε στο στολίσκο του κατά τα 1800 μια γαλανή σημαία με ένα λευκό φαρδύ σταυρό στο κέντρο, όμοια με την πρώτη επίσημη σημαία ξηράς της Ελλάδας. Ο Μάρκος Μπότσαρης στο Σούλι υψώνει στις 26 Οκτωβρίου του 1820 λευκή σημαία με τον Άγιο Γεώργιο και την επιγραφή «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΘΡΗΣΚΕΙΑ, ΠΑΤΡΙΣ» με δάφνη στη μέση. Αλλά και πολλοί άλλοι χρησιμοποίησαν σημαίες με γαλάζιο σταυρό, ο οποίος είτε στηριζόταν σε ανεστραμμένο μισοφέγγαρο είτε είχε στη μέση μια ανθισμένη δάφνη, παράλληλα με τις επιγραφές «ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ» ή «ΜΑΧΟΥ ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ». Τέλος, να αναφέρουμε ότι άγνωστος καπετάνιος σχεδίασε άσπρο σταυρό πάνω σε μαύρο πανί, θέλοντας να παραστήσει την αδούλωτη ελληνική ψυχή, η οποία, παρά το ότι ήταν σκλαβωμένη (μαύρο), πολεμούσε (σταυρός) και πρόσμενε στη λύτρωση και αναγέννησή της (λευκό).

 Άξια μνείας είναι η ιστορία της σημαίας του σουλιώτη Τούσια Μπότσαρη, ο οποίος λίγο πριν την Επανάσταση είχε σημαία, δώρο της Μεγάλης Αικατερίνης, κίτρινη μεταξωτή κεντημένη με κρουστό πορφυρό μετάξι με παράσταση του Αγίου Γεωργίου στη μια πλευρά και του Αγίου Δημητρίου στην άλλη, με την επιγραφή «ΑΠΟΓΟΝΟΙ ΤΟΥ ΠΥΡΡΟΥ», την οποία και χρησιμοποίησε κατά τη δράση του εναντίον του Αλή Πασά και κατά την πολιορκία του Μεσολογγίου. Κατά την ηρωική έξοδο, η όμορφη αυτή σημαία περιήλθε στα χέρια του Κίτσου Τζαβέλλα, ο οποίος τη μετέφερε στην Ύδρα. Το 1832 την πήρε ο Κώστας Βέικος, για να την επιστρέψει το 1859 στους Τζαβελλαίους, οι οποίοι τελικά την παρέδωσαν στην οικογένεια του Μπότσαρη στο Μεσολόγγι.
Οι σημαίες της Επανάστασης

Προτού ξεκινήσουμε την αναφορά μας στις σημαίες της ελληνικής Επανάστασης, κατ' αρχάς oφείλουμε να τονίσουμε ότι η Επανάσταση δεν ξεκίνησε σε όλη την Ελλάδα ταυτόχρονα σε μια μέρα και σε όλες τις περιοχές (χερσαίες και νησιώτικες), αλλά συνέβηκε έπειτα από μερικά γεγονότα, τα οποία ραγδαία επεκτάθηκαν στις γύρω περιοχές, αν και η επίσημη ημερομηνία της εξέγερσης είχε οριστεί η Παρασκευή 25 Μαρτίου 1821, όταν θα εορταζόταν ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Επίσης, στην παγίωση του «μύθου» της Αγίας Λαύρας συνέβαλε η συγγραφή το 1824 της Ιστορίας της Ελληνικής Επανάστασης από το Γάλλο ιστορικό Francois Pouqueville, ο οποίος διηγήθηκε φανταστικές λεπτομέρειες από τη δοξολογία και την «έναρξη» της Επανάστασης, υπερθεματίζοντας τον Παλαιών Πατρών Γερμανό (προσωπικό του γνωστό) και το θρησκευτικό στοιχείο. Επιπλέον, να εξηγήσουμε ότι ο όρος «σημαίες της Επανάστασης»  περιλαμβάνει τις ιδιαίτερες σημαίες κάθε περιοχής, οι οποίες βρίσκονταν σε χρήση κυρίως κατά τον πρώτο χρόνο του αγώνα, καθώς από το 1822 και εντεύθεν θεσπίζεται ειδικός νόμος αναφορικά με τη χρήση συγκεκριμένου είδους σημαίας, με σκοπό να υπάρχει οργανωμένη χρήση της. Αυτό όμως δε σημαίνει και ότι έπαψαν να υφίστανται ανυπερθέτως οι σημαίες της Επανάστασης μετά το 1822.

 Κατά το πρώτο έτος της Επανάστασης δεν υπήρχε ενιαία διοίκηση και, συνεπώς, ένα ενιαίο σύμβολο του αγώνα, και έτσι ο κάθε οπλαρχηγός, εμπνευσμένος από το πάθος της ελευθερίας, τις ιστορικές του γνώσεις, τη θρησκευτική του προσήλωση, την προσωπική του φαντασία, τις οικογενειακές του παραδόσεις και το μίσος για τους Τούρκους, χρησιμοποιούσε τη δική του σημαία. Όλες, όμως, έφεραν το σημάδι του σταυρού (ένδειξη θρησκευτικής ευλάβειας), ενώ μερικές απ' αυτές έφεραν την κουκουβάγια (σύμβολο σοφίας) ή τον αετό (σύμβολο ελευθερίας). Σύνηθες σύμβολο ήταν και ο αναγεννώμενος Φοίνικας, όπως επίσης και το φίδι, κλαδιά δάφνης και άγκυρες (για τα νησιά). Οι αγωνιστές χρησιμοποιούσαν προσφιλείς κλασικές ρήσεις όπως «ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ», «ΜΑΧΟΥ ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ», «(Η) ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Η ΘΑΝΑΤΟΣ», «ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΝΙΚΑ», «ΜΕΘ' ΗΜΩΝ Ο ΘΕΟΣ», «Η ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ», «ΕΚ ΤΗΣ ΣΤΑΚΤΗΣ ΜΟΥ ΑΝΑΓΕΝΝΩΜΑΙ»  κ.τ.λ. Η εμμονή στην παρουσία του σταυρού, όμως, δεν οφειλόταν μόνο στο βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα των Ελλήνων, αλλά αποτελεί και μια προσπάθεια ετεροπροσδιορισμού προς την τουρκική ημισέληνο, η οποία κι αυτή κυριαρχεί στις σημαίες των Οθωμανών.

 Η παλαιότερη από τις επαναστατικές σημαίες, αν εξαιρέσουμε τις ήδη υπάρχουσες πριν από την Επανάσταση, ήταν αυτή της Φιλικής Εταιρείας. Κατασκευάστηκε με τις οδηγίες του Παλαιών Πατρών Γερμανού από λευκό ύφασμα και έφερε τα σύμβολα του εφοδιαστικού των ιερέων της Φιλικής Εταιρείας (τον ιερό δεσμό με τις 16 στήλες) και πάνω από αυτό κόκκινο σταυρό, περιβαλλόμενο από στεφάνι κλαδιών ελιάς· κάτω από το σταυρό υπήρχαν δύο λογχοφόρες σημαίες με τα αρχικά ΗΕΑ και ΗΘΣ (Ή Ελευθερία ή Θάνατος). Παραλλαγές και προσθήκες (ανεστραμμένη ημισέληνος, φίδι, σταυρός, κουκουβάγια κ.τ.λ) στο εφοδιαστικό των ιερέων βρίσκουμε σε διάφορες σημαίες. Το Αχαϊκόν Διευθυντήριον φρόντισε να κατασκευάσει και να διανείμει αρκετές Φιλικές σημαίες στα στρατόπεδα της Πελοποννήσου. Μία από αυτές ύψωσε ο Γεώργιος Σισίνης το 1821 στην Ήλιδα, τη μοναδική που σώζεται σήμερα (συλλογή Εθνικού Ιστορικού Μουσείου). Σ' αυτήν τη σημαία ορκίζονταν, ενώπιον του ιερέα και του ευαγγελίου, οι μυημένοι στη Φιλική Εταιρεία και αυτή αρχικά προοριζόταν για να καθιερωθεί ως επίσημη σημαία της Επανάστασης και, μετέπειτα, του Ελληνικού κράτους .

 Όταν στις 19 Ιανουαρίου του 1821 οργανώθηκε η πρώτη διοίκηση (Άρειος Πάγος Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος) και συστάθηκε το πρώτο πολίτευμα, χρησιμοποιήθηκε σημαία που παραπέμπει στην αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία· έφερε τρεις κάθετες γραμμές (πράσινη-λευκή-μαύρη) και τρεις αλληγορικές φιλικές παραστάσεις: το σταυρό (πίστη και ελπίδα για τη δίκαιη υπόθεση του Γένους), τη φλεγόμενη καρδία (αγνότητα του σκοπού της Επανάστασης και φλόγα για την ελευθερία) και την άγκυρα (σταθερότητα στον τελικό σκοπό και απόφαση για θυσία).

Η πρώτη, όμως, σαφώς επαναστατική σημαία είναι αυτή που υψώθηκε στο Ιάσιο της Μολδαβίας στις 22 Φεβρουαρίου του 1821 από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και ευλογήθηκε από το Μητροπολίτη Βενιαμίν στη Μονή των Τριών Ιεραρχών τέσσερις μέρες μετά·, η τρίχρωμη αυτή σημαία (μαύρο-άσπρο-κόκκινο) είχε προταθεί από το Νικόλαο Υψηλάντη και άλλους Φιλικούς. Από τη μια πλευρά έφερε το μυθικό αναγεννώμενο φοίνικα με την επιγραφή «ΕΚ ΤΗΣ ΣΤΑΚΤΗΣ ΜΟΥ ΑΝΑΓΕΝΝΩΜΑΙ» , ενώ από την άλλη έφερε ερυθρό σταυρό πλαισιωμένο από στεφάνι δάφνης και την επιγραφή «ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ», και η επεξήγησή της περιγράφεται στους Νόμους Στρατιωτικούς (άρθρα ΙΑ΄ και ΙΒ΄).

Με τη σημαία αυτή πολέμησε και θυσιάστηκε ο Ιερός Λόχος στο Δραγατσάνι και μ' αυτή έγινε ολοκαύτωμα στη Μονή του Σέκου ο Γεωργάκης Ολύμπιος (2 Σεπτεμβρίου του 1821). Παραλλαγή της σημαίας ήταν η πίσω πλευρά, αντί της δάφνης, να φέρει τους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη. Αυτή τη σημαία έφεραν και οι Μαυροφόροι του Υψηλάντη, το πρώτο τακτικό ελληνικό στρατιωτικό σώμα της Ανεξαρτησίας· γι' αυτούς, το λευκό συμβόλιζε την αδελφότητα, το κόκκινο τον πατριωτισμό και το μαύρο τη θυσία. Παρόμοια σημαία υψώθηκε και στον Πύργο του Ζαφειράκη, κατά την εξέγερση της Νάουσας το 1822, μετά το τέλος της δοξολογίας, ενώ διάφοροι άλλοι οπλαρχηγοί προσέθεσαν την επιγραφή «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Η ΘΑΝΑΤΟΣ».

Είναι ιδιαίτερα σημαντική η παρουσία του αναγεννώμενου φοίνικα στη σημαία του Υψηλάντη: ο Φοίνικας, μυθικό πτηνό της Αραβίας, είχε μορφή αετού με ερυθρόχρυσα φτερά και κύκλο ζωής γύρω στα 500 χρόνια· όταν αντιλαμβανόταν το θάνατό του, έκανε φωλιά από αρωματικά ξύλα, τα οποία άναβαν οι καυστικές ακτίνες του ήλιου και καιγόταν μαζί μ' αυτά. Λίγες ώρες μετά, αναγεννιόταν από τις στάχτες του. Παρόλο όμως το βαθυστόχαστο νόημα της σημαίας αυτής, δε χρησιμοποιήθηκε στην κυρίως Ελλάδα, γιατί άλλοι δύο πολέμαρχοι, ο Θεόδωρος Βλαδιμηρέσκου και ο Σάββας Φωκιανός, χρησιμοποίησαν διαφορετικές σημαίες, ο μεν πρώτος κυανή με την Αγία Τριάδα και τους Άγιους Γεώργιο και Δημήτριο και κάτω, με χρυσά γράμματα, «ΖΗΤΩ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», ο δε Φωκιανός άσπρη σημαία με τον Εσταυρωμένο. Παράλληλα, όταν η Α΄ Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου έφερε στο προσκήνιο το θέμα της καθιέρωσης σημαίας, αποφασίστηκε να μη χρησιμοποιηθεί η σημαία αυτή λόγω του αφορισμού που υπέστη ο Αλέξανδρος Υψηλάντης από τον οικουμενικό Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄ (μετά από αφόρητες πιέσεις και απειλές από την Πύλη για μαζικές σφαγές Ελλήνων), αλλά και λόγω των φιλικών συμβόλων που έφερε.

 Στις 21 Μαρτίου του 1821, ο Ανδρέας Λόντος στην Πάτρα καταλαμβάνει το φρούριο της πόλης με κόκκινη σημαία με μαύρο σταυρό στη μέση, η οποία και αργότερα ευλογήθηκε στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, μέσα σε ζητωκραυγές του λαού. Είναι εμφανής η ομοιότητά της με μια παλιά βυζαντινή σημαία. Η παράδοση φέρει τους οχυρωμένους Τούρκους να τη βλέπουν και, ξεγελασμένοι από το χρώμα της, να τρέχουν προς βοήθεια των Ελλήνων, μιας και νόμισαν ότι ήταν Λαλιώτες Τούρκοι, αφήνοντας έτσι τους επαναστατημένους Έλληνες να πλησιάσουν ανενόχλητοι το Φρούριο.

Την ίδια μέρα (κατ' άλλους στις 17 ή 23 του Μάρτη), οπλαρχηγοί, πρόκριτοι, προεστοί, αρχιερείς και πολυάριθμα παλικάρια συγκεντρώνονται στη Μονή της Αγίας Λαύρας, έχοντας ως λάβαρο τη χρυσοκέντητη εικονισματοποδιά της Κοίμησης της Θεοτόκου που κοσμούσε την Ωραία Πύλη του ναού της Μονής, την οποία - σύμφωνα με την παράδοση - ύψωσε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ορκίζοντάς τους.

Οι επαναστάτες ορκίζονται και ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί τη σημαία του Αγώνος (Αθήνα, Εθνική Πινακοθήκη).

Το λάβαρο της Αγίας Λαύρας, το οποίο φυλάσσεται στο θησαυροφυλάκιο της Μονής, είναι βυσσινί, κεντημένο με ασημένια και χρυσή κλωστή και στολισμένο με μαργαρίτες, με χρυσά κρόσσια ολόγυρα. Σε λίγες ώρες, οι ξεσηκωμένοι ραγιάδες κυριεύουν τα γειτονικά Καλάβρυτα, ενώ στις 24 Μαρτίου εισέρχονται στην Πάτρα ο Μπενιζέλος Ρούφος, ο Ασημάκης Ζαΐμης και άλλοι οπλαρχηγοί, μαζί με τον Επίσκοπο Γερμανό, ο οποίος υψώνει στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου ένα μεγάλο ξύλινο σταυρό, σύμβολο της Επανάστασης, υπό τις ιαχές και ενθουσιώδεις κραυγές των Ελλήνων, καθώς οι οπλαρχηγοί μοίραζαν εθνόσημα από κόκκινο ύφασμα με κυανό σταυρό. Την επόμενη μέρα, το Επαναστατικόν Διευθυντήριον στην Πάτρα απευθύνει περήφανη ανακοίνωση προς τους αντιπροσώπους των ευρωπαϊκών κρατών που βρίσκονταν στην πόλη, δηλώνοντας περίτρανα το σκοπό και τους στόχους της Επανάστασης. Πιο κάτω θα αναφέρουμε τις γνωστότερες από τις σημαίες της Επανάστασης.

Οι Καλαρρυτήνοι της Ηπείρου είχαν λευκή σημαία με κόκκινο σταυρό. Οι Βαρβιτσιώτες, οπλαρχηγοί της Πελοποννήσου, είχαν την τρίχρωμη σημαία του Υψηλάντη μαζί με γαλάζιο σταυρό. Ο Εμμανουήλ Παππάς των Σερρών, ο οποίος και κήρυξε την Επανάσταση στις Καρυές του Αγίου Όρους, ο οπλαρχηγός της Θεσσαλομαγνησίας, Μήτρος Λιακόπουλος, και ο πρόκριτος της Νάουσας, Λογοθέτης Ζαφειράκης, χρησιμοποιούσαν λευκή σημαία με τον Άγιο Γεώργιο. Επίσης, ο Δημήτριος Πλαπούτας χρησιμοποιούσε άσπρη σημαία με γαλάζιο σταυρό και στις τέσσερις γωνιές του ήταν γραμμένο το ΙΧΝΚ (Ιησούς Χριστός Νικά). Ο Αθανάσιος Διάκος είχε λευκή σημαία, με τον Άγιο Γεώργιο στη μέση και την επιγραφή «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Η ΘΑΝΑΤΟΣ»·σύμφωνα με την παράδοση, την έφτιαξε στη Μονή του Οσίου Λουκά, παρόντων των Επισκόπων Ταλαντίου Νεόφυτου και Σαλώνων Ησαΐα. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, όπως προαναφέραμε, χρησιμοποιούσε τη σημαία της οικογένειάς του, η οποία ήταν λευκή με γαλάζιο σταυρό στη μέση. Στην Τρίπολη, σύμφωνα με την παράδοση, ο Γρηγόριος Δίκαιος Παπαφλέσσας έσχισε το βαθύ γαλάζιο εσώρασό του (το επονομαζόμενο αντερί), σχημάτισε ένα τετράγωνο και διέταξε το πρωτοπαλίκαρό του και γνωστό αγωνιστή, Παναγιώτη Κεφαλά, να σχίσει δύο λουρίδες από την άσπρη φουστανέλα του, έτσι ώστε να σχηματίζουν σταυρό. Η σημαία αυτή, η οποία και από πολλούς θεωρείται ότι αποτέλεσε τη βάση της πρώτης επίσημης σημαίας του ελληνικού κράτους, υψώθηκε σ' ένα ξέφρενο πανηγυρισμό στο τουρκικό διοικητήριο της ελεύθερης πλέον πόλης.

Η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, η γνωστότερη (μαζί με τη Μαντώ Μαυρογένους) γυναίκα του αγώνα, χρησιμοποιούσε σημαία η οποία είχε κόκκινο περίγυρο, μπλε φόντο και έφερε βυζαντινό μονοκέφαλο αετό και στο κάτω μέρος της το φοίνικα και την άγκυρα. Ο Μάρκος Μπότσαρης, αμέσως μετά την έναρξη της Επανάστασης, αρχίζει να χρησιμοποιεί κατάλευκη σημαία με κυανό σταυρό πλαισιωμένο από δάφνη. Στις 28 Απριλίου του 1821, ένοπλοι των περιχώρων της Αθήνας υψώνουν στο Διοικητήριο της πόλης μια λευκή σημαία με κόκκινο σταυρό,  στην πάνω αριστερή πλευρά έφερε τη γλαύκα της Αθηνάς, ενώ στη δεξιά δύο άγρυπνους οφθαλμούς. Κάτω, ήταν γραμμένη η φράση «Η ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ» και στη μέση υπήρχαν οι 16 κόκκινες γραμμές, ο ιερός δεσμός της Φιλικής Εταιρείας. Στη Θετταλομαγνησία, η οποία επαναστάτησε υπό τον Άνθιμο Γαζή και τους οπλαρχηγούς Βασδέκη, Γαρέφη, Κώστα Βελή, Νικόλαο Στουρνάρη και Γάτσο Αγγελή, κυριαρχούσε η σημαία του πρώτου, η οποία ήταν λευκή και έφερε κόκκινο σταυρό στο κέντρο και τέσσερις μικρότερους σταυρούς στα τέσσερα λευκά τετράγωνα της σημαίας. Ο Μακεδόνας αγωνιστής Νικόλαος Τσάμης χρησιμοποιούσε μια λευκή σημαία, με γαλάζιο σταυρό, η οποία στα δύο αριστερά της τετράγωνα έγραφε «ΣΗΜΕΑ ΕΛΗΝΗΚΗ» και «ΝΗΚΟΛΑ ΤΣΑΜΗΣ».

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σημαίες των μεγάλων νησιών του Αιγαίου, οι οποίες έμοιαζαν αρκετά μεταξύ τους και έφεραν έντονα τα αλληγορικά Φιλικά στοιχεία. Το πρώτο νησί που ύψωσε σημαία της Επανάστασης ήταν οι Σπέτσες (26 Μαρτίου του 1821), μιας και οι Μποτασαίοι και ο Γεώργιος Πάνου ήσαν μέλη της Φιλικής Εταιρείας. Στις 2 Απριλίου του 1821, μετά το στολισμό των πλοίων τους με τη νέα σημαία, οι Σπετσιώτες κατευθύνθηκαν προς την Ύδρα, με σκοπό να την μπάσουν στην Επανάσταση, αντικρίζοντας το πρωινό της επόμενης μέρας τη σημαία του νησιού, τη δέχτηκαν με ενθουσιασμό και άρχισαν να τη χρησιμοποιούν, παρά τις αντιρρήσεις μερικών. Η σημαία αυτή, που υψώθηκε για πρώτη φορά στις 31 Μαρτίου του 1821 από τον Αντώνιο Οικονόμο, δευτερεύοντα πλοίαρχο και νεομυημένο στη Φιλική Εταιρεία, ευλογήθηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Γεράσιμο στις 18 Απριλίου του 1821. Παρόμοια με τη σημαία των Σπετσών ήταν και η σημαία των Ψαρών, η οποία υψώθηκε στις 11 Απριλίου του 1821, όταν έφτασε το σπετσιώτικο πλοίο του Τσούπα, καθώς και η σαμιώτικη σημαία, την οποία πρώτος ύψωσε ο Κωνσταντίνος Λαχανάς στις 17 Απριλίου του 1821 στο Βαθύ της Σάμου, αγναντεύοντας από μακριά δύο σπετσιώτικα πλοία. Στη Σάμο, όμως, γινόταν χρήση και άλλων δύο σημαιών: της επίσημης σημαίας της Διοικήσεως και της σημαίας που ύψωσε ο Λυκούργος Λογοθέτης στο Καρλοβάσι στις 8 Μαΐου του 1821, την οποία ευλόγησε ο Μητροπολίτης Κύριλλος. Η σημαία της Διοικήσεως ήταν όμοια μ' αυτήν της Φιλικής Εταιρείας, ενώ η σημαία του Λογοθέτη είχε κυανό φόντο και έφερε ερυθρό σταυρό πάνω από μια ανεστραμμένη ερυθρή ημισέληνο κάτω από το σταυρό υπήρχε ένας μεγάλος πράσινος αετός που έτρωγε ένα πράσινο φίδι.

Οι σημαίες των τριών ναυτικών νησιών είχαν σύμβολα το σταυρό, το φίδι, την άγκυρα, την κουκουβάγια και το δόρυ, που όλα μαζί πατούσαν επί της ανεστραμμένης ημισελήνου. Οι σημαίες των Σπετσών και των Ψαρών έφεραν την επιγραφή «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Η ΘΑΝΑΤΟΣ», της Ύδρας έφερε την επιγραφή «Η ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ», ενώ και οι τρεις σημαίες της Σάμου έφεραν τα «ΗΕ» «ΗΘ» (Ή ελευθερία ή θάνατος). Τα σύμβολα αυτά, όπως αναφέραμε, ήσαν άμεσα συσχετισμένα με τη Φιλική Εταιρεία: ο σταυρός συμβόλιζε τη χριστιανοσύνη και τη δικαιοσύνη του αγώνα, η ανεστραμμένη ημισέληνος τον ισλαμισμό και την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το δόρυ τη δύναμη των Ελλήνων, η άγκυρα τη σταθερότητα και την επιμονή του αγώνα, το φίδι τη γνώση και την ιερότητα του σκοπού τους, ενώ ο αετός τη βοήθεια του Θεού και της θρησκείας για τη διεξαγωγή του αγώνα. Επίσης, οι νησιώτες παρομοίαζαν το φίδι - το οποίο τρώει τα αυγά του αετού (του γένους) - με τους Τούρκους και τον αετό - που τρώει τη γλώσσα του φιδιού - με τους Έλληνες.

Στη Μάνη, οι Μαυρομιχαλαίοι σήκωσαν τη σημαία του σταυρού και ενώθηκαν με τον Τζανετάκη-Γρηγοράκη στην ανατολική Λακωνία. Στις 17 Μαρτίου του 1821, περίπου 12.000 Μανιάτες πολεμιστές κηρύσσουν πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ξεκινώντας από την Αρεόπολη, μετά τη δοξολογία στον Ιερό Ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών. Η σημαία της Μάνης ήταν λευκή με γαλάζιο σταυρό και τις επιγραφές «ΝΙΚΗ Η ΘΑΝΑΤΟΣ» και «Η ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ» . Να σημειώσουμε ότι εδώ χρησιμοποιείται η λέξη Νίκη και όχι η λέξη Ελευθερία, γιατί η Μάνη ήταν πάντα ελεύθερη: ολόκληρη η περιοχή της Μάνης υπήρξε αυτόνομη και ανεξάρτητη καθ' όλη την Τουρκοκρατία, με αποτέλεσμα η λέξη Μάνη να σημαίνει συχνά τον τόπο όπου ζούσαν ελεύθεροι άνθρωποι κατά την περίοδο της δουλείας. Κατά παρόμοιο τρόπο με τα μεγάλα νησιά του Αιγαίου, κινήθηκαν και τα μικρότερα, με πρώτη την Κάσο, ακολουθούμενη από την Κάρπαθο, τη Χάλκη, την Τήλο, τη Νίσυρο, την Κάλυμνο, τη Λέρο, την Πάτμο και την Αστυπάλαια. Τελευταία αναφορά μας στις επαναστατικές σημαίες, η σημαία του χωριού Λάβαρα στον Έβρο. Στο χωρίο αυτό, που πήρε το όνομά του λόγω της χρήσης λαβάρου (πριν από την Επανάσταση ονομαζόταν Σαλτίκιοι), στις 2 Μαΐου του 1821 σηκώθηκε μία επαναστατική σημαία η οποία είχε μαύρο σταυρό πάνω σε κυανό φόντο. Παρόμοια σημαία χρησιμοποίησαν και στη Σαμοθράκη.

theodromion.com
Διαβάστε περισσότερα »"Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΗΜΑΙΑ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ"