Τα έθιμα κάθε μέρα μέχρι το Πάσχα

Το Πάσχα είναι η δεύτερη μεγάλη γιορτή της Ορθοδοξίας. Γιορτάζεται μοναδικά σε όλη την Ελλάδα, όπου υπάρχουν και διάφορα ήθη και έθιμα που έχουν την τιμητική τους, όλα μέσα σε μια ατμόσφαιρα ξεχωριστής κατάνυξης. Καθ’ όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, στην εκκλησία υπάρχει λειτουργία κατά την οποία και εξιστορούνται τα πάθη του Χριστού. Η Μεγάλη Εβδομάδα είναι και εβδομάδα νηστείας για τους χριστιανούς.

Σάββατο του Λαζάρου

Το Σάββατο πριν τη Μεγάλη Εβδομάδα είναι αφιερωμένο στην Ανάσταση του Λαζάρου. Είναι το τρίτο θαύμα ανάστασης που έκανε ο Ιησούς Χριστός. Μέρανίκης της ζωής επί του θανάτου. Μέρα χαράς που προαναγγέλλει τη χαρμολύπη της Μεγάλης Εβδομάδας και της Ανάστασης που ακολουθεί.

Τα κάλαντα του Λαζάρου: Τα κάλαντα του Λαζάρου ήταν αποκλειστικά σχεδόν γυναικεία υπόθεση. Οι κοπέλες ανήμερα της γιορτής ξεχύνονταν στα χωράφια ντυμένες με ειδικές τοπικές παραδοσιακές στολές για να μαζέψουν λουλούδια. Σεε πολλά μέρη, ανήμερα την «πρώτη Λαμπρή», τα παιδιά κρατώντας τον «Λάζαρο» έκαναν τους αγερμούς τους. Γύριζαν στα σπίτια και τραγουδούσαν τα «λαζαρικά», για να διηγηθούν την ιστορία του αναστημένου φίλου του Χριστού και να πουν παινέματα στους νοικοκυραίους.

Τα ομοιώματα: Σε πολλά μέρη της Ελλάδας κατασκεύαζαν ομοιώματα του Λαζάρου, τα οποία περιέφεραν στα χωριά. Στη Σκύρο, οι γυναίκες έπαιρναν την τρυπητή κουτάλα και τοποθετούσαν σε κάθε τρύπα από μια άσπρη μαργαρίτα. Στη συνέχεια έβαζαν ένα κόκκινο γαρίφαλο για στόμα ώστε να σχηματιστεί το πρόσωπο του Λαζάρου.

Στην Κρήτη έκαναν έναν ξύλινο σταυρό και τον στόλιζαν με ορμαθούς από λεμονανθούς και αγριόχορτα με κόκκινα λουλούδια, τις μαχαιρίτσες.

Στη Στερεά Ελλάδα, τη Μακεδονία και τη Θράκη βαστούσαν έναν ξύλινο κόπανο για τα ρούχα, τυλιγμένο με παρδαλά κομμάτια από πανιά, σαν ομοίωμα μωρού.

Τα κουλούρια: Για την ψυχή του Λάζαρου οι γυναίκες ζύμωναν, ανήμερα το πρωί, ειδικά κουλούρια, τα «λαζαράκια». Τους έδιναν το σχήμα ανθρώπου σπαργανωμένου, όπως ακριβώς παριστάνεται ο Λάζαρος στις εικόνες. Οσα παιδιά είχε η οικογένεια τόσα «λαζαράκια» έπλαθαν και στη θέση των ματιών έβαζαν δύο γαρίφαλα.

Μεγάλη Δευτέρα

Η Μεγάλη Δευτέρα είναι αφιερωμένη στον Ιωσήφ, τον πιο αγαπητό υιό του Ιακώβ, τον οποίο πούλησαν τα αδέλφια του σε εμπόρους από την Αίγυπτο. Εκείνη την ημέρα διαβάζεται στην εκκλησία και η παραβολή της καταραμένης συκιάς από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου.Τη Μεγάλη Δευτέρα σε όλη την Ελλάδα ξεκινούν οι ετοιμασίες στα σπίτια για τον εορτασμό του Πάσχα. Στα χωριά, κυρίως ασπρίζονται με ασβέστη οι αυλές και οι γλάστρες βάφονται κόκκινες. Σε κάποιες περιοχές οι πιστοί συνηθίζουν να τρέφονται μόνο με ψωμί και νερό έως τη Μεγάλη Πέμπτη το πρωί, που λαμβάνουν τη Θεία Κοινωνία

Μεγάλη Τρίτη

Τη Μεγάλη Τρίτη στην εκκλησία διαβάζεται η Παραβολή των Δέκα Παρθένων, ενώ το βράδυ στον Εσπερινό ψάλλεται το τροπάριο της Κασσιανής.Η μέρα αυτή είναι αφιερωμένη στο καθάρισμα του σπιτιού. Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, τη Μεγάλη Τρίτη φτιάχνονται τα κουλουράκια και τα τσουρέκια, έθιμο που συνήθως γίνεται Μ. Πέμπτη. Στη Θάσο αναβιώνει το πανάρχαιο έθιμο «Για βρεξ’ Απρίλη μ’», όπου χορεύονται παραδοσιακοί χοροί. Στην Ιερισσό της Χαλκιδικής έχουν το έθιμο «Του μαύρου νιου τ’ αλώνι». Μετά την επιμνημόσυνη δέηση και την εκφώνηση του πανηγυρικού, οι γεροντότεροι αρχίζουν το χορό. Σιγά-σιγά πιάνονται όλοι οι κάτοικοι και συχνά ο χορός έχει μήκος τετρακόσια μέτρα. Τραγουδούν και χορεύουν όλα τα πασχαλινά τραγούδια και τελειώνουν με τον «Καγκέλευτο» χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, κατά την επανάσταση του 1821. Κατά τη διάρκεια της γιορτής μοιράζεται καφές που βράζει σε μεγάλο καζάνι «ζωγραφίτικος», τσουρέκια και αυγά.

Μεγάλη Τετάρτη

Τη Μεγάλη Τετάρτη διαβάζεται το μύρωμα του Ιησού από την αμαρτωλή, κατάτη διάρκεια του οποίου μιλά για τον επερχόμενο θάνατό του. Το απόγευμα τηςΜεγάλης Τετάρτης, στις εκκλησίες μας τελείται το Μυστήριο του Μεγάλου Ευχέλαιου.Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, οι γυναίκες πηγαίνουν στο Μεγάλο Ευχέλαιο έχοντας μαζί τους μια σουπιέρα με αλεύρι. Σε αυτό στερεώνουν τρίακεριά, τα οποία καίνε κατά την τέλεση του Μυστηρίου. Το αλεύρι αυτό το χρησιμοποιούν για να φτιάξουν τα πασχαλινά κουλούρια την επόμενη ημέρα. Παλιότερα, στην Αθήνα οι γυναίκες της εκκλησίας πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και μάζευαν αλεύρι, το οποίο ζύμωναν χωρίς προζύμι. Ο παπάς ακουμπούσε πάνω στη ζύμη το Σταυρό με το Τίμιο Ξύλο και το ζυμάρι φούσκωνε. Αυτό αποτελούσε το προζύμι της χρονιάς.

Μεγάλη Πέμπτη

Τη Μεγάλη Πέμπτη το Θείο Δράμα προχωρεί προς την αποκορύφωσή του. Την ημέρα αυτή γίνεται ο Μυστικός Δείπνος, όπου ο Ιησούς κοινωνεί τους μαθητές του δίνοντάς τους από ένα κομμάτι ψωμί που συμβολίζει το σώμα του και κρασί που συμβολίζει το αίμα του. Το βράδυ ψέλνονται τα Δώδεκα Ευαγγέλια και στην εκκλησία περιφέρεται ο Σταυρός με τον Ιησού. Αφού τελειώσουν τα 12 Ευαγγέλια, κοπέλες αναλαμβάνουν να στολίσουν τον Επιτάφιο.Το κύριο έθιμο της Μεγάλης Πέμπτης είναι το βάψιμο των κόκκινων αυγών καιζύμωμα των τσουρεκιών. Αυτήν την ημέρα οι νοικοκυρές δεν πλένουν, δεν απλώνουν ούτε κάνουν άλλες δουλειές στο σπίτι.

Στη Λήμνο, το πρώτο πασχαλινό αυγό είναι της Παναγίας και το τοποθετούν στο εικονοστάσι.

Στη Σίφνο, οι γυναίκες φτιάχνουν τα λεγόμενα «Πουλιά της Λαμπρής», που είναι κουλούρες σε διάφορα σχήματα πουλιών ή ζώων, τα οποία είναι στολισμένα με κόκκινα αυγά.

Στη Δυτική Μακεδονία, οι γυναίκες απλώνουν στο μπαλκόνι κόκκινα πανιά καιοι οικογένειες που έχουν πένθος δεν βάφουν τα αυγά κόκκινα αλλά κάποιο άλλο χρώμα.

Στα Χανιά φτιάχνουν ένα ανθρώπινο ομοίωμα του Ιούδα από ξύλα, τον οποίο περιφέρουν σε όλο το χωριό και τον χτυπούν.

Μεγάλη Παρασκευή

Η Μεγάλη Παρασκευή αναπαριστά τη δίκη του Ιησού από τον Πόντιο Πιλάτο, τη μαρτυρική του πορεία προς τον Γολγοθά και τη Σταύρωση. Πρόκειται για την ημέρα των Παθών. Το βράδυ τελείται η περιφορά του Επιταφίου, ενώ οι καμπάνες χτυπούν πένθιμα όλη την ημέρα.

Σε κάποια μέρη της Ελλάδας, τα λουλούδια του Επιταφίου φυλάσσονται, μετά την περιφορά, από τους πιστούς γιατί θεωρούνται θαυματουργά.Για τους πιστούς, η νηστεία της ημέρας είναι αυστηρότατη και απαγορεύει ακόμα και το λάδι, ενώ το έθιμο απαγορεύει κάθε εργασία την ημέρα αυτή.

Πολλοί συνηθίζουν να πίνουν λίγο ξίδι εις ανάμνηση αυτού που έδωσαν στον Ιησού.Σε πολλές περιοχές της χώρας φτιάχνουν ένα ομοίωμα του Ιούδα, το οποίο παραδίδουν στη φωτιά μετά την περιφορά του Επιταφίου. Επίσης, την ημέρα αυτή οι πιστοί συνηθίζουν να επισκέπτονται τους τάφους των νεκρών συγγενών και φίλων.

Στην Κρήτη τη Μεγάλη Παρασκευή υπάρχει το έθιμο ο ιερέας να μνημονεύει εντός της εκκλησίας πριν την περιφορά του Επιταφίου τα ονόματα όλων των κεκοιμημένων συγχωριανών της κάθε οικογένειας, έστω και πολλές γενιές πίσω.